اقرار

اقرار اظهار صریح فرد به زیان خود درباره یک واقعه‌ی مؤثر در دعوا است. جهت رزرو وقت مشاوره با شماره ۰۹۱۲۸۳۹۴۴۸۳ تماس حاصل فرمائید.

در لغت به معنای «اعتراف کردن، تصدیق کردن یا پذیرفتن یک حقیقت» است و در اصطلاح حقوقی و فقهی، به معنای اعتراف شخص به انجام یا عدم انجام کاری به ضرر خود است.

ویژگی‌های در حقوق و فقه:

1. اختیاری بودن: باید آزادانه و بدون اجبار انجام شود.

2. صریح و روشن بودن: باید به گونه‌ای بیان شود که شبهه‌ای در معنای آن نباشد.

3. به ضرر خود بودن: شخصی که اقرار می‌کند، معمولاً به چیزی اعتراف می‌کند که به ضرر خودش است (مثلاً اعتراف به بدهی یا جرم).

4. دارای شرایط قانونی بودن: در حقوق هر کشور، شرایطی مانند بلوغ، عقل و قصد برای معتبر ضروری است.

انواع :

• قضایی: در دادگاه یا نزد مقامات قانونی انجام می‌شود.

• غیرقضایی: خارج از محیط قضایی، مانند اعتراف در حضور شاهد.

در حقوق ایران (مطابق قانون مدنی و آیین دادرسی)، یکی از دلایل مهم اثبات دعواست، اما باید شرایط خاصی داشته باشد تا معتبر شناخته شود.

در حقوق، یکی از ادله‌ی اثبات دعواست که در ماده ۱۲۵۹ قانون مدنی ایران تعریف شده است. بر اساس این ماده:

“عبارت از اخبار به حقی است برای غیر به ضرر خود.”

شرح:

زمانی رخ می‌دهد که شخصی (اقرارکننده) صریحاً و آگاهانه اعلام می‌کند که حق یا ادعایی که دیگری (اقرارله) نسبت به او دارد، درست است و این اعلام، به زیان خود اوست.

 ارکان :

۱. اخبار (اظهار): بیان صریح یا ضمنی یک امر توسط شخص.
2. وجود حق برای غیر: موضوع اقرار باید حقی باشد که به نفع دیگری است.
3. ضرر برای خود: اقرار باید به زیان شخص اقرارکننده باشد؛ اقرار به نفع خود پذیرفته نیست و «ادعا» تلقی می‌شود، نه .
4. اختیار و آگاهی: اقرار باید از روی اختیار، اراده‌ی سالم، و آگاهی انجام شود؛ اقراری که تحت اجبار یا از سوی محجور (مثلاً صغیر یا مجنون) باشد، معتبر نیست.

 اقسام :

قضایی: در دادگاه و در جریان دادرسی انجام می‌شود؛ معتبرترین نوع .
خارج از دادگاه : در خارج از روند رسیدگی قضایی انجام می‌شود و نیاز به اثبات دارد.

 آثار حقوقی :

، دلیل قاطع برای اثبات ادعای طرف مقابل است.
قاضی موظف است معتبر را مبنای حکم قرار دهد.
در امور مدنی و کیفری اثر دارد، ولی در امور کیفری تنها نسبت به خود فرد قابل استناد است، نه دیگران

اقرار کننده (به انگلیسی: Confessor یا Admitter) در اصطلاح حقوقی و فقهی به شخصی گفته می‌شود که به ضرر خود، حقیقتی را به زبان می‌آورد یا می‌پذیرد. به عبارت دیگر، فردی است که با بیان صریح، عملی را به نفع دیگری و به زیان خود تأیید می‌کند.

ویژگی‌های اقرار کننده:

1. بلوغ و عقل: باید بالغ و عاقل باشد (در حقوق ایران و فقه اسلامی، اقرار کودک یا مجنون معتبر نیست).

2. اختیار و قصد: باید از روی آگاهی و بدون اجبار یا اکراه اقرار کند.

3. به ضرر خود بودن: معمولاً اقرار به نفع طرف مقابل و به ضرر خودِ اقرارکننده است (مثلاً اعتراف به بدهکاری یا ارتکاب جرم).

مثال‌ها:

• اگر کسی در دادگاه بگوید: «من این چک را امضا کرده‌ام اما پول را پس ندادم»، او به عنوان اقرارکننده به بدهی خود اعتراف کرده است.

• در فقه اسلامی، اگر فردی بگوید: «من این مال را دزدیدم»، او اقرارکننده به جرم سرقت است.

تفاوت با شاهد:

• اقرارکننده به نفع دیگری و به ضرر خود سخن می‌گوید.

• شاهد به نفع یا ضرر دیگری شهادت می‌دهد، نه لزوماً به ضرر خود.

در سیستم‌های حقوقی، اقرار کننده معمولاً نیازی به دلیل دیگر ندارد، چون اقرار او یک دلیل قوی محسوب می‌شود، مگر اینکه ثابت شود تحت فشار یا اشتباه اقرار کرده است

ارکان اقرار عبارت‌اند از:

۱. اقرارکننده (مُقِرّ): شخصی که اقرار می‌کند؛ باید دارای اهلیت (بلوغ، عقل، اختیار) باشد.

۲. اقرارله: کسی که اقرار به نفع او صورت می‌گیرد.

۳. علیه: موضوعی که به زیان اقرارکننده است (مثلاً بدهی، مالکیت مال، ارتکاب جرم و…).

۴. موضوع : باید یک امر معلوم، معین، ممکن و دارای اثر حقوقی باشد.

۵. اهلیت و اختیار اقرارکننده: اقرار باید از شخصی صادر شود که دارای عقل، بلوغ، و اختیار باشد؛ اقرار مجنون، صغیر یا فرد مجبور، معتبر نیست.

در برخی منابع، این ارکان در قالب سه رکن اصلی نیز خلاصه می‌شوند:

۱. اقرارکننده صالح
2. وجود اقرار به زیان خود و نفع غیر
3. موضوع قابل و مشروع برای اقرار

تفاوت و اعتراف در حقوق و فقه

هر دو اصطلاح اقرار و اعتراف به معنای «پذیرفتن یک واقعیت به ضرر خود» هستند، اما در کاربرد حقوقی، فقهی و اداری تفاوت‌های مهمی دارند.

۱. تعریف اصطلاحی

الف) (اعتراف مدنی – اعتراف در امور حقوقی)

• تعریف: بیان یا پذیرش یک واقعیت در امور مدنی (غیرجزایی) به ضرر خود و به نفع دیگری.

• مثال:

  • اعتراف به بدهی در قرارداد (“من این مبلغ را بدهکارم”)

  • پذیرش مالکیت دیگری بر یک ملک (“این زمین متعلق به فلانی است”)

ب) اعتراف (اعتراف کیفری – اقرار در امور جزایی)

• تعریف: پذیرفتن ارتکاب جرم یا تخلف کیفری در دادگاه یا نزد مقامات قضایی.

• مثال:

  • گفتن «من این دزدی را انجام دادم» در پرونده سرقت

  • پذیرش قتل در دادگاه

۲. تفاوت‌های کلیدی

۳. مثال‌های کاربردی برای درک بهتر

 (حقوقی):

• شخصی در دادگاه می‌گوید: «من این ملک را به آقای X فروخته‌ام.» → این اقرار در یک دعوای ملکی است.

• کسی در حضور شاهد می‌گوید: «من ۱۰۰ میلیون تومان از فلانی طلب دارم.» → این یک اقرار مدنی است.

 اعتراف (کیفری):

• متهم به پلیس می‌گوید: «من این کیف را دزدیدم.» → این اعتراف به جرم سرقت است.

• فردی در دادگاه می‌پذیرد که مرتکب قتل شده است. → این اعتراف به جنایت است.

۴. نکات مهم حقوقی

 در امور مدنی ():

• یک دلیل کامل محسوب می‌شود و نیاز به شاهد ندارد (مگر در موارد خاص).

• اگر کسی به بدهی خود اقرار کند، دادگاه آن را می‌پذیرد، مگر خلافش ثابت شود.

 در امور کیفری (اعتراف):

• اعتراف به تنهایی ممکن است کافی نباشد و قاضی باید از نبود اجبار یا شکنجه مطمئن شود.

• در برخی جرایم مانند حد زنا، اعتراف باید چهار بار تکرار شود.

شرایط به‌طور خلاصه عبارت‌اند از:

۱. بلوغ اقرارکننده : شخص باید به سن قانونی (بلوغ شرعی) رسیده باشد.

۲. عقل : اقرارکننده باید عاقل باشد؛ مجنون (در حالت جنون) معتبر نیست.

۳. اختیار: باید از روی اراده و بدون اجبار یا اکراه صورت گیرد.

۴. قصد و آگاهی: اقرارکننده باید قصد گفتن داشته باشد و بداند چه چیزی را می‌کند.

۵. صراحت یا ظهور در : اقرار باید صریح یا دارای ظهور عرفی باشد؛ مبهم یا مجمل نباشد.

۶. وجود به زیان خود و به نفع دیگری: باید به ضرر خود فرد و به سود شخص دیگر باشد.

۷. مشروع بودن موضوع : موضوع باید مشروع و قانونی باشد.

۸. درک مفاد اقرار: اقرارکننده باید معنا و آثار را درک کند.

آثار در حقوق و فقه

در نظام‌های حقوقی و فقهی دارای آثار مستقیم و الزام‌آور است که بسته به نوع آن (حقوقی یا کیفری) متفاوت است. در زیر مهم‌ترین آثار اقرار را بررسی می‌کنیم:

۱. آثار در امور حقوقی (مدنی)

الف) ایجاد تعهد قانونی

• اقرارکننده ملزم به اجرای تعهد می‌شود.
  مثال:

  • اگر کسی اقرار کند که «۱۰۰ میلیون تومان به دیگری بدهکار است»، دادگاه او را به پرداخت محکوم می‌کند.

ب) سلب حق از اقرارکننده

• اقرارکننده نمی‌تواند بعداً ادعایی خلاف اقرار خود داشته باشد.
  مثال:

  • اگر کسی بگوید «این خانه متعلق به برادرم است»، دیگر نمی‌تواند ادعای مالکیت کند.

ج) معتبر بودن به عنوان دلیل قوی

• در بسیاری از نظام‌های حقوقی (مثل حقوق ایران)، اقرار نیاز به شاهد یا مدرک دیگری ندارد و خودش یک دلیل مستقل است.

د) عدم امکان انکار (در صورت عدم اثبات اکراه یا اشتباه)

• اقرارکننده نمی‌تواند به سادگی از اقرار خود برگردد، مگر اینکه ثابت کند تحت اجبار، اکراه یا اشتباه بوده است.

۲. آثار اقرار در امور کیفری (جزایی)

الف) مجازات بر اساس 

• اگر متهم به جرمی اقرار کند، قاضی می‌تواند بر اساس آن حکم صادر کند.
  مثال:

  • به سرقت → مجازات حد سرقت (قطع دست) در صورت احراز شرایط.

ب) نیاز به تأیید قاضی

• در حقوق کیفری، اعتراف به تنهایی کافی نیست و قاضی باید از صحت و آزادانه بودن آن اطمینان حاصل کند.
  مثال:

  • اگر متهم بگوید «من این قتل را انجام دادم»، قاضی باید بررسی کند که آیا تحت فشار اعتراف کرده یا نه.

ج) لزوم تکرار در برخی جرایم

• در فقه اسلامی، برای برخی جرایم مانند زنا، اقرار باید ۴ بار تکرار شود تا معتبر باشد.

د) امکان تخفیف مجازات

• در برخی سیستم‌های حقوقی، اگر متهم خودش اعتراف کند، ممکن است مجازاتش کاهش یابد.

۳. آثار فقهی 

الف) وجوب اجرای حد (در جرایم مستوجب حد)

• اگر کسی به جرمی مثل زنا یا شرب خمر اقرار کند، در صورت تکمیل شرایط، حد بر او جاری می‌شود.

ب) لزوم جبران خسارت (در امور مالی)

• اگر کسی اقرار کند که مال دیگری را تلف کرده، باید خسارت را بپردازد.

ج) عدم امکان رجوع (در مواردی)

• در برخی موارد مثل اقرار به زنا، شخص نمی‌تواند از اقرار خود برگردد.

۴. استثنائات و محدودیت‌ها

• اگر تحت فشار، اکراه یا اشتباه باشد، بی‌اثر است.

• کودک، مجنون و مست معتبر نیست.

• در برخی سیستم‌ها، اقرار غیرقضایی (مثلاً در حضور دوستان) ممکن است ارزش اثباتی کمتری داشته باشد.

در امور حقوقی:

• دلیل قطعی است و تعهد ایجاد می‌کند.
  در امور کیفری:

• اعتراف نیاز به بررسی بیشتر دارد و ممکن است منجر به مجازات شود.
  در فقه اسلامی:

• در جرایم حدی تأثیر فوری دارد، اما شرایط سختی برای آن وجود دارد.

انکار بعد از اقرار، یکی از مسائل مهم در دادرسی است و دارای آثار حقوقی خاصی می‌باشد.

 تعریف:

زمانی که شخصی ابتدا اقرار به امری می‌کند (مثلاً بدهی یا مالکیت مالی برای دیگری را می‌پذیرد)، اما بعداً همان اقرار را انکار می‌کند (می‌گوید که آن گفته درست نبوده یا دروغ گفته است)، گفته می‌شود که انکار بعد از اقرار صورت گرفته است.

 آثار انکار بعد از اقرار:

۱. فاقد اثر حقوقی است
طبق قواعد حقوقی، وقتی اقرار صحیح و معتبر انجام شد، حجیت دارد و دیگر قابل انکار نیست
بنابراین، انکار بعد از اقرار مسموع نیست و تأثیری در روند رسیدگی یا حکم ندارد.

۲. اقرار، دلیل قاطع است و انکار آن پذیرفته نمی‌شود
به موجب ماده ۱۲۷۷ قانون مدنی:

«انکار بعد از اقرار، مسموع نیست؛ مگر اینکه ثابت شود اقرار فاسد یا مبتنی بر اشتباه یا اکراه بوده است.»

۳. بار اثبات بر دوش اقرارکننده است
اگر کسی مدعی شود که اقراری که قبلاً کرده، اشتباه، از روی اکراه یا باطل بوده، باید خودش این ادعا را اثبات کند؛ در غیر این صورت، اقرار معتبر باقی می‌ماند.

۴. در امور کیفری نیز اثر دارد
اگر متهمی در دادگاه اقرار کند، و بعداً اقرار خود را انکار کند، باز هم اگر اقرار پیشین شرایط قانونی را داشته باشد (آزادانه، عالمانه، بدون شکنجه و…) معتبر است، مگر خلاف آن ثابت شود.

نتیجه نهایی:

انکار بعد از اقرار، اصولاً مسموع نیست و تغییری در وضعیت حقوقی ایجاد نمی‌کند، مگر اینکه فساد یا بطلان اقرار اثبات شود (مثل اکراه، اشتباه، جنون لحظه‌ای و…).

« با تشکر از وقتی که برای مطالعه این مطلب قرار دادید، شما می توانید با استفاده از قسمت نظرات سوالات حقوقی خود را مطرح کنید تا ما در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگو شما باشیم ».