وکیل قتل و قصاص نماینده قانونی است که به‌طور تخصصی امور مرتبط با دفاع، پیگیری حقوقی، یا درخواست قصاص در پرونده‌های جنایی قتل را از طرف موکل خود برعهده می‌گیرد.جهت دریافت مشاوره رایگان با وکیل پایه یک دادگستری با شماره ۰۹۱۲۸۳۹۴۴۸۳ تماس حاصل فرمائید.
به نام خدا
قصاص چیست و شرایط اعمال آن – وکیل قتل و قصاص
یکی از انواع مجازات براساس قانون مجازات اسلامی قصاص می باشد که به دو دسته کلی قصاص نفس و قصاص عضو تقسیم بندی می شود . این مجازات صرفا مختص جنایات عمدی بوده و از شرایط اجرای آن تساوی در دین قاتل و مقتول ، سلامت عقل و مهدورالدم نبودن مقتول می باشد .
در قانون بسته به نوع جرمی که رخ می دهد ، مجازات های مختلفی نیز در نظر گرفته شده است . انواع مجازات اصلی در قانون ناشی از همین تقسیم بندی هستند . مجازات حدی ، مجازات تعزیری و دیه و قصاص هر کدام یک نوع مجازات اصلی هستند که در قواعد مربوط به هر کدام در قانون مشخص شده است . همه ما اصطلاح ” قصاص ” را شنیده ایم .
قصاص نیز یکی از مجازات های اصلی است که در قانون به آن پرداخته شده است اما اغلب مردم قصاص را با اعدام اشتباه می گیرند و تفاوت اعدام و قصاص را نمی دانند .
وکیل قتل و قصاص
قصاص از ریشه کلمه ” قص ” به معنای پیگیری کردن چیزی است . در قانون کیفری ایران ، قصاص مجازات کسی است که طبق قانون به دیگری جنایتی وارد کرده است . اغلب قصاص با اعدام اشتباه گرفته می شود . اگرچه هر دو این مجازات ها ، مجازات بدنی هستند اما مجازات اعدام تنها برای سلب حیات از مجرم به کار گرفته می شود در حالی که حکم قصاص هم برای سلب حیات و هم برای اعضای بدن بکار می رود .
همچنین باید گفت که مجازات اعدام غیر قابل بخشش و مجازات قصاص حق اولیاء دم و قابل بخشش می باشد . به عبارتی می توان گفت قصاص عام تر از اعدام است . بنابراین می توان گفت قصاص دو نوع است : قصاص نفس و قصاص عضو .
قصاص نفس زمانی اتفاق می افتد که جنایتی منجر به مرگ کسی شود البته قصاص تنها مربوط به جرائم عمدی بوده و اگر کسی به صورت غیرعمد یا در دفاع مشروع از خودش باعث مرگ کسی شود ، قصاص نخواهد شد .
قصاص عضو مربوط به وقتی است که یکی از اعضا بدن براثر جنایتی آسیب ببیند .
شرایط اعمال مجازات قصاص
مجازات قصاص در شرایط به خصوصی اعمال می شود که در مواد قانون مجازات اسلامی سال ۹۲ به آن پرداخته شده است . در اینجا شرایط اعمال مجازات قصاص را بیان می کنیم :
۱- برای اعمال قصاص اولا باید دین مرتکب و قربانی یکی باشد . به همین دلیل قصاص مسلمان در برابر کافر، انجام نمی شود.
۲- دومین شرط اعمال قصاص این است که مرتکب جرم ، پدر یا جد پدری قربانی نباشد . این مجازات نسبت به پدر و جد پدری اعمال نمی شود.
۳- سومین شرط این است که مرتکب ، در زمان اعمال جنایت عاقل بوده باشد .
۴- مورد بعدی برای اعمال قصاص این است که اگر قربانی مهدورالدم باشد ( یعنی کسی که خونش هدر است ) مجازات قصاص متوجه مرتکب نیست .
انواع جنایت؟
جنایت به هرگونه رفتاری گفته می‌شود که برخلاف قانون انجام شده و موجب آسیب به حقوق فردی یا اجتماعی دیگران می‌شود. در قانون مجازات اسلامی، جنایت‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک از آنها دارای ویژگی‌ها و مجازات‌های خاص خود هستند. هدف از تعریف و تعیین مجازات برای جنایت، حفظ نظم عمومی و تأمین عدالت است.
قانون مجازات اسلامی، جنایت‌ها را به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌کند: حدود، قصاص و دیات. در ادامه به توضیح هر یک از این دسته‌ها پرداخته‌ایم:
۱ .حدود
حدود به مجازات‌هایی گفته می‌شود که مقدار و نوع آن در شرع مشخص شده و تغییرناپذیر است. این دسته از جنایات، از احکام الهی پیروی می‌کنند و به دلیل شدت و اهمیت آنها، قانون‌گذار مجازات‌های مشخص و ثابتی برای آنها تعیین کرده است.
انواع جرایم حدی – وکیل قتل و قصاص
- زنا: روابط جنسی خارج از ازدواج که مجازات آن شامل سنگسار یا شلاق می‌باشد، بسته به شرایط و شواهد.
- سرقت حدی: سرقتی که شرایط خاصی داشته باشد، مانند اینکه به صورت پنهانی انجام شود و اموال ارزشمند را شامل شود. مجازات این جرم قطع دست است.
- قذف: نسبت دادن زنا یا لواط به فردی بدون داشتن دلیل شرعی. مجازات قذف ۸۰ ضربه شلاق است.
- محاربه و افساد فی‌الارض: ایجاد ناامنی و وحشت در جامعه. مجازات این جرایم می‌تواند شامل اعدام، به صلیب کشیدن، قطع دست و پا یا تبعید باشد.
- شرب خمر: نوشیدن مشروبات الکلی که مجازات آن ۸۰ ضربه شلاق است.
۲ .قصاص
قصاص به معنای مقابله به مثل و اجرای مجازات به همان صورتی است که جرم اتفاق افتاده است. قصاص بیشتر در جرایم علیه تمامیت جسمانی افراد به کار می‌رود و هدف آن اجرای عدالت و جبران خسارت وارد شده به قربانی یا خانواده اوست.
انواع جرایم مشمول قصاص
- قتل عمد: اگر فردی به عمد دیگری را به قتل برساند، قصاص او شامل اعدام یا پرداخت دیه به درخواست خانواده مقتول است.
- جرایم عمدی علیه عضو: در صورتی که فردی به عمد باعث قطع یا آسیب عضو دیگری شود، مجازات او قصاص عضو (مثلاً قطع همان عضو) خواهد بود.
۳.دیات
دیه به جریمه مالی گفته می‌شود که برای جبران خسارت‌های ناشی از جنایات غیرعمدی تعیین می‌شود. دیه می‌تواند به عنوان جبران خسارت جسمانی یا روانی به قربانی یا خانواده او پرداخت شود.
انواع جرایم مشمول دیه
- قتل غیرعمد: اگر فردی به طور غیرعمد باعث مرگ دیگری شود، باید دیه پرداخت کند. این نوع قتل معمولاً در حوادث رانندگی یا سوانح مشابه رخ می‌دهد.
- آسیب‌های بدنی غیرعمدی: اگر فردی به طور غیرعمد باعث آسیب به اعضای بدن دیگری شود، باید دیه مربوط به آن عضو را پرداخت کند.
نحوه تعیین مقدار دیه
مقدار دیه بر اساس نوع و میزان آسیب وارد شده و همچنین زمان و مکان وقوع جرم تعیین می‌شود. در برخی موارد، میزان دیه بر اساس نرخ سالانه‌ای که توسط قوه قضائیه تعیین می‌شود، محاسبه می‌گردد.
انواع قتل در قانون مجازات اسلامی
در قانون مجازات اسلامی، چند نوع قتل نام برده شده است و مجازات هریک مشخص شده است. انواع قتل عبارت اند از:
الف) قتل عمد
قتل عمد از مهمترین انواع قتل می باشد. در این نوع قتل، قاتل باید قصد و عمد در انجام عمل داشته باشد. وی باید آگاهی داشته باشد که این عمل جرم است و همچنین در زمان ارتکاب باید اختیار و اراده داشته باشد.
در این نوع قتل قانون سه حالت را فرض می کند:
- فرد نیت و قصد کشتن فرد دیگری را دارد چه عمل او کشنده باشد و چه نباشد مثل فرو کردن چاقو در قفسه سینه دیگری.
- فرد نیت و قصد کشتن فرد دیگری را ندارد ولی عمل او کشنده است مثل پرتاب چاقو.
- فرد نیت و قصد کشتن فرد دیگری را ندارد و عمل کشنده هم انجام نداده اما به دلیل حالت ویژه قربانی (مثل کهولت سن، صغر سن، بیماری و..) که فرد (قاتل) نیز از آن حالت ویژه آگاه است قتل صورت می گیرد.
مجازات قتل عمد قصاص نفس (اعدام) بوده و در صورت رضایت اولیای دم به عفو با دیه یا عفو بدون دیه تغییر می کند.
ب) قتل شبه عمد
از بعضی جهات شبیه قتل عمد می باشد یعنی فرد دارای اراده و اختیار است ولی قصد و نیتی نداشته و عمل هم از روی بی احتیاطی و بی مبالاتی می باشد.
مجازات این نوع قتل پرداخت دیه یا حبس می باشد مانند قتل در تصادفات رانندگی.
پ) قتل خطای محض
در این نوع قتل نه قصد انجام عمل کشتن و نه قصد نتیجه یعنی وقوع مرگ، هیچکدام وجود ندارد. مثل انجام قتل در هنگامی که فرد (قاتل) در خواب، هیپنوتیزم یا بیهوشی می باشد. یا مثلا به قصد شکار تیری پرتاب می کند ولی به شخصی خورده و باعث مرگ وی می شود.
مجازات این قتل پرداخت دیه از سمت عاقله (به ترتیب ارث: پدر، پدربزرگ، فرزند پسر، برادر، عمو، دایی.) می باشد.
لازم به ذکر است اگر فردی ادعا کند در ارتکاب قتل تحت اکراه بوده (به این کار مجبور شده) فردی که تحت اکراه واقع شده به قصاص نفس و فرد اکراه کننده به حبس ابد محکوم می گردد. گرچه اگر قاتل در این مورد صغیر (طفل) یا مجنون (دیوانه) باشد احکام متفاوت است.
در مورد افراد صغیر و مجانین، اگر کسی به وسیله ی آن ها عمل قتل را انجام دهد، چون این افراد قوه ی تمییز و تشخیص ندارند در نتیجه همان شخصی که آن ها را وادار به انجام عمل کشنده نموده است، قصاص می شود.
چ) قتل در دفاع مشروع
قتل در این حالت ، شرایطی است که فرد در مقام دفاع از جان، مال، ناموس و … اقدام به عملی می کند که آن خطر را از خود یا دیگران دور کند. اما در اثر این عمل او شخصی که حمله کرده است می میرد. موارد قتل در شرایط مشروع در ماده ۱۵۶ قانون مجازات اسلامی آمده است.
لوث (حقوق جزا)
لوث از اصطلاحات علم حقوق بوده و به معنای گمان قاضی به صدق ادعای مدعی از روی قرائن و شواهد است. ملاک در تحقق لوث، ظنّ نوعی نسبت به ارتکاب جرم، توسط متهم است؛ یعنی مجموع قراین و شواهد باید نزد نوع قضات گمان آور باشد. بر اساس قانون راه‌های تحقق لوث محصور و محدود نیست، بلکه از هر راهی که ظن برای حاکم حاصل گردد کفایت می‌کند.
لوث را در لغت، آلایش و نیز آلودگی تعریف کرده‌اند و در اصطلاح حقوقی می‌توان آن را اماره ای دانست که ظن نسبت به صدق مدعیات مدعی را منجر می‌شود، در خصوص لوث، لازم است به تعریف ظن غالب پرداخت، که به معنی ظنی است که علت مستولی شدن آن بر ذهن، شدت و قوت آن است، حصول چنین ظنی در قاضی، رکن اصلی تحقق لوث است.
لوث را می‌توان موضوع قسامه دانست. به نحوی که در صورت فعلیت موضوع لوث، حکم نیز فعلیت خواهد یافت. برخی نیز لوث را حاصل دو پدیده وجود قرائن و امارات از یک سو و ظن قاضی از سوی دیگر می‌دانند.[ البته باید تأکید کرد که صرف وجود هر قرینه ای حتی حضور متهم در محل جرم را نمی‌توان لوث محسوب نمود، بلکه احراز وجود لوث نیازمند بررسی‌های قاضی است.
استیذان قصاص در قانون مجازات اسلامی – وکیل قتل و قصاص
مواد ۴۱۷ – ۴۱۸- ۴۱۹ – ۴۲۰ قانون مجازات اسلامی درباره استیذان از مقام رهبری برای قصاص می باشد:
- ماده ۴۱۷: در اجرای قصاص، اذن مقام رهبری یا نماینده او لازم است.
- ماده ۴۱۸: استیذان از مقام رهبری در اجرای قصاص، برای نظارت بر صحت اجراء و رعایت حقوق صاحب حق قصاص و اطراف دیگر دعوی است و نباید مراسم استیذان، مانع از امکان استیفای قصاص توسط صاحب حق قصاص و محروم شدن او از حق خود شود.
- ماده ۴۱۹: اجرای قصاص و مباشرت در آن، حق ولی دم و مجنیٌ علیه است که در صورت مرگ آنان، این حق به ورثه ایشان منتقل می شود و باید پس از استیذان از مقام رهبری از طریق واحد اجرای احکام کیفری مربوط انجام گیرد.
- ماده ۴۲۰: اگر صاحب حق قصاص، بر خلاف مقررات اقدام به قصاص کند به تعزیر مقرر در کتاب پنجم«تعزیرات» محکوم می شود.
همانگونه که مشاهده می کنید طبق ماده ۴۱۷ قانون مجازات اسلامی برای اجرای قصاص اذن مقام رهبری یا نماینده ایشان لازم می باشد.
البته بر اساس ماده ۴۱۸ استیذان از مقام رهبری در اجرای قصاص مانع از استیفای قصاص توسط صاحب حق قصاص و محروم شدن او از حقش نمی شود و بر اساس ماده ۴۱۹ قصاص حق اولیای دم یا مجنی علیه می باشد که پس از استیذان از مقام رهبری و از طریق واحد اجرای احکام انجام می شود.
همچنین ماده ۴۲۰ قانون مجازات اسلامی مقرر داشته است: چنانچه اولیای دم یا مجنی علیه که دارای حق قصاص می باشند، بدون استیذان از مقام رهبری اقدام به قصاص کنند تعزیر می گردند.
مراحل استیذان قصاص – وکیل قتل و قصاص
برای اجرای قصاص قاضی اجرای احکام فرم استیذان را تهیه کرده و جهت استیذان به معاونت قضایی قوه قضاییه ارسال می گردد که شامل موارد ذیل می باشد:
- مشخصات پرونده
- مشخصات قاتل
- مشخصات مقتول
- محل وقوع جرم
- تاریخ وقوع جرم
- انگیزه قتل
- نحوه اثبات قتل در دادگاه
- اسامی اولیای دم کبیر و صغیر و مجنون
- دادنامه قطعی بدوی یا رأی دیوان عالی کشور
- درخواست کتبی اولیای دم برای اجرای قصاص
- گواهی انحصار وراثت
- تصویر شناسنامه اولیای دم و قاتل و مقتول
- گواهی رشد صغیری که بالغ شده
- مشخصات و امضای تنظیم کننده فرم استیذان و امضای مجری حکم
بعد از وصول پرونده به معاونت قضایی قوه قضاییه، پرونده به اداره کل پرونده های خاص ارجاع و بعد از بررسی دقیق پرونده، اگر رأی صحیح تشخیص داده شود، جهت استیذان نزد ریاست قوه قضاییه ارسال می شود اما اگر رأی دارای اشکال باشد، ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری ملاک عمل خواهد بود.
ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر می دارد:
در صورتی که رئیس قوه قضائیه رای قطعی صادره از هر یک از مراجع قضائی را خلاف شرع بین تشخیص دهد، با تجویز اعاده دادرسی، پرونده را به دیوان عالی کشور ارسال تا در شعبی خاص که توسط رئیس قوه قضائیه برای این امر تخصیص می یابد رسیدگی و رای قطعی صادر نماید.
شعب خاص مذکور مبنیاً بر خلاف شرع بین اعلام شده، رای قطعی قبلی را نقض و رسیدگی مجدد اعم از شکلی و ماهوی به عمل می آورند و رای مقتضی صادر می نمایند.
تبصره ۱- آراء قطعی مراجع قضائی (اعم از حقوقی و کیفری) شامل احکام و قرارهای دیوان عالی کشور، سازمان قضائی نیروهای مسلح، دادگاه های تجدید نظر و بدوی، دادسراها و شوراهای حل اختلاف می باشند.
تبصره ۲- آراء شعب دیوان عالی کشور در باب تجویز اعاده دادرسی و نیز دستورهای موقت دادگاه ها، اگر توسط رئیس قوه قضائیه خلاف شرع بین تشخیص داده شود، مشمول احکام این ماده خواهد بود.
تبصره ۳- در صورتی که رئیس دیوان عالی کشور، دادستان کل کشور، رئیس سازمان قضائی نیروهای مسلح و یا رئیس کل دادگستری استان در انجام وظایف قانونی خود، رای قطعی اعم از حقوقی یا کیفری را خلاف شرع بین تشخیص دهند، می توانند با ذکر مستندات از رئیس قوه قضائیه درخواست تجویز اعاده دادرسی نمایند.
مفاد این تبصره فقط برای یک بار قابل اعمال است؛ مگر اینکه خلاف شرع بین آن به جهت دیگری باشد.
حکم قصاص نفس پس از احراز قطعیت آن توسط دادگاه بدوی صادر کننده رأی و نیز طی مرحله استیذان به موقع اجراء گذاشته خواهد شد.
طبق قانون مجازات اسلامى ایران در صورتى که زنى مردى را عمدا به قتل برساند، زن قصاص مىشود بدون هیچگونه شرط خاصى، ولى اگر مردى زنى را عمدا به قتل برساند، در صورتى قاتل قصاص می‌شود که اولیاى دم مقتوله نصف دیه قاتل را به او بدهند و اگر نصف دیه را ندهند یا نتوانند بدهند مرد قصاص نمی شود.
موارد پرداخت تفاضل دیه
مجازات قتل عمد بر طبق قانون قصاص می باشد، مگر در موارد سقوط قصاص که عبارتند از گذشت ولی دم و گذشت مقتول و یا فوت قاتل که مجازات قصاص ساقط می شود.
اما گاهی ولی دم یا اولیای دم با مرتکب یا قاتل مصالحه می کنند که در برابر دریافت وجه یا مال و یا دیه از قصاص گذشت کنند ولی در شرایطی که اولیای دم راضی به مصالحه یا گذشت نمی شوند و می خواهند قاتل را قصاص کنند ممکن است مجبور به پرداخت تفاضل دیه شوند.
فاضل دیه یا تفاضل دیه در واقع مابالتفاوت مبلغ دیه مقتول با قاتل است که از سوی ولی دم در مواردی که قصاص قاتل را می خواهند پرداخت می گردد که مواردی که فاضل دیه باید پرداخت شود در ذیل بیان شده است:
- قاتل مرد، و مقتول زن باشد؛ مطابق مواد ۳۸۲، ۴۲۶ و ۵۵۰ «قانون مجازات اسلامی».
اولین موردی که باید تفاضل دیه به اولیای دم پرداخت گردد، بر طبق ماده ۵۵۰ قانون مجازات اسلامی زمانی است که دیه قتل زن، نصف دیه مرد است.
به عبارت دیگر دیه زن نصف مرد می باشد.
بر همین اساس می توان گفت زمانی که مردی زنی را به قتل برساند، باید ولی دم مبلغی را تحت عنوان تفاضل دیه بپردازد تا قاتل مرد قصاص گردد.
- قاتل متعدد و مقتول واحد باشد؛ مطابق مواد ۳۷۳ و ۳۷۳ «قانون مجازات اسلامی»
مصادق دوم که باید اولیای دم تفاضل دیه را بپردازند زمانی است که دو نفر اقدام به قتل یک نفر کنند و میزان تقصیر یکسان باشد و مجازات قاتلین قصاص باشد، اولیای دم باید تفاضل دیه را بپردازند.
- تعدد اولیای دم و تفاوت تقاضای آنها؛ مطابق ماده ۴۲۳ «قانون مجازات اسلامی»
مورد سوم در پرداخت فاضل دیه زمانی است که برخی اولیا دم یا صاحبان حق قصاص خواهان دیه باشند و یا از قصاص گذشت کرده باشند.
بعضی از اولیای دم که خواهان قصاص هستند باید ابتدا سهم دیه دیگران را در صورتی گذشت آنان به مرتکب و در صورتی که درخواست دیه کرده باشند به خود آنان بپردازد.
-
پرداخت تفاضل دیه برای قصاص قاتل زن:
چرا اگر مردى، زنى را به قتل رساند، اولیاى مقتول باید مازاد دیه را بپردازند تا بتوانند قاتل را قصاص نمایند؟ قانون مجازات اسلامی به پیروی از نظر فقهای شیعه در قصاص نفس میان زن و مرد تفاوت قائل شده است.
طبق این نظریه، هرگاه مرد مسلمانی عمدا زن مسلمانی را بکشد، اجرای حکم قصاص منوط به پرداخت مازاد دیه از طرف، ولی دم زن است.
بر اساس ماده ۵۵۰ قانون مجازات اسلامی دیه قتل زن، نصف دیه مرد است.
« با تشکر از وقتی که برای مطالعه این مطلب قرار دادید، شما می توانید با استفاده از قسمت نظرات سوالات حقوقی خود را مطرح کنید تا ما در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگو شما باشیم ».