ایفای تعهد امری است واجب و مهم و در صورت رعایت نکردن مفاد تعهد خود دچار بحران و مشکل می شوید که با سپردن پرونده خود به یک وکیل متخصص می توانید پیروز این پرونده باشید . جهت ارتباط با وکلای پایه یک دادگستری با شماره ۰۹۱۲۸۳۹۴۴۸۳ تماس حاصل فرمائید .
ایفای تعهد چیست؟
ایفای تعهد عبارت است از:
اجرای موضوع تعهد از سوی متعهد بهگونهای که منجر به برائت ذمه او و سقوط تعهد گردد.
به زبان سادهتر:
وقتی کسی (متعهد) بر اساس قرارداد یا قانون، موظف به انجام کاری یا دادن چیزی به دیگری (متعهدله یا طلبکار) میشود، انجام این کار یا تحویل این چیز، ایفای تعهد نام دارد.
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک ۷/۱ _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید
مثال:
-
اگر شخص «الف» متعهد شود که تا آخر ماه یک میلیون تومان به شخص «ب» بدهد، و در موعد مقرر این مبلغ را بپردازد، «ایفای تعهد» کرده است.
-
اگر فروشندهای تعهد به تحویل کالا کند و کالا را به خریدار برساند، این هم مصداق ایفای تعهد است.
جایگاه قانونی:
در ماده ۲۶۴ قانون مدنی آمده:
«تعهدات به یکی از طرق ذیل ساقط میشود:
-
به وسیله وفای به عهد…»
در این ماده، وفای به عهد همان ایفای تعهد است و نخستین راه سقوط تعهدات محسوب میشود.
شرایط صحت ایفای تعهد:
برای اینکه ایفای تعهد صحیح و مؤثر باشد، باید شرایطی وجود داشته باشد:
-
متعهد اهل باشد (یعنی اهلیت انجام عمل را داشته باشد).
-
متعهدله صلاحیت دریافت موضوع تعهد را داشته باشد.
-
موضوع تعهد دقیقاً همان چیزی باشد که توافق شده.
-
در محل و زمان مقرر انجام شود (در صورت توافق).
ایفای تعهد یعنی انجام دادن موضوع تعهد طبق توافق یا الزام قانونی، بهگونهای که موجب پایان یافتن رابطه تعهدی و برائت ذمه متعهد شود.
الزام به ایفای تعهد مالی به چه معناست؟
الزام به ایفای تعهد مالی به این معناست که اگر شخصی (متعهد یا بدهکار) طبق قرارداد یا قانون، تعهد پرداخت پول یا انجام یک عمل مالی را بر عهده داشته باشد، اما از انجام آن خودداری کند، طلبکار (متعهدٌله) میتواند از طریق مراجع قضایی او را مجبور به اجرای تعهد کند.
۱. مفهوم تعهد مالی
تعهد مالی، تعهدی است که موضوع آن پرداخت مبلغی پول (مثل بدهی، مهریه، خسارت) یا تحویل مال (مثل اجرت المثل، ثمن معامله) باشد.
مثالهایی از تعهد مالی:
-
پرداخت قیمت کالا در قرارداد خرید و فروش
-
پرداخت مهریه در عقد نکاح
-
پرداخت خسارت ناشی از تخلف قراردادی
-
پرداخت اجارهبها توسط مستأجر
۲. الزام به ایفای تعهد مالی چگونه است؟
اگر متعهد (بدهکار) از پرداخت خودداری کند، متعهدٌله (طلبکار) میتواند:
الف) اقامه دعوا در دادگاه
-
با تقدیم دادخواست الزام به ایفای تعهد به دادگاه حقوقی.
-
ارائه مدارک مثبته (قرارداد، فاکتور، سند رسمی، اقرار، شهادت شهود و…).
ب) صدور حکم دادگاه
-
اگر دادگاه ادعای خواهان (طلبکار) را محرز بداند، حکم به پرداخت دین صادر میکند.
-
ممکن است حکم شامل اجبار به پرداخت اصل مبلغ + خسارت تأخیر (مطابق ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی) باشد.
ج) اجرای حکم و اقدامات اجرایی
-
اگر محکومعلیه (بدهکار) باز هم پرداخت نکند، دادگاه دستور توقیف اموال، حساب بانکی یا حقوق وی را صادر میکند.
-
در موارد خاص، حتی ممکن است جلب وی به دلیل امتناع از پرداخت صورت گیرد.
۳. مستندات قانونی الزام به ایفای تعهد مالی
-
ماده ۲۱۹ قانون مدنی: “عقود نه فقط متعاملین را به اجرای چیزی که در آن تصریح شده است ملزم مینماید، بلکه متعاملین به کلیه نتایجی هم که به موجب عرف و عادت یا به موجب قانون از عقد حاصل میشود، ملزم هستند.”
-
ماده ۲۲۶ قانون مدنی: “متعهد باید آنچه را که تعهد کرده است انجام دهد…”
-
قانون اجرای احکام مدنی: نحوه توقیف اموال و وصول طلب را مشخص میکند.
عبارت «نظر به عدم ایفای تعهدات» یک اصطلاح رایج در زبان حقوقی است و معمولاً در دادخواستها، قراردادها، آرای قضایی و اخطاریههای رسمی به کار میرود. در ادامه بهصورت دقیق توضیح میدهم:
معنی «نظر به عدم ایفای تعهدات» چیست؟
این عبارت بهطور خلاصه به معنای زیر است:
«با توجه به اینکه یکی از طرفین به تعهدات خود عمل نکرده است…»
یا:
«با عنایت به انجام نشدن تعهداتی که شخص بر عهده داشته…»
کاربرد حقوقی:
عبارت «نظر به عدم ایفای تعهدات» معمولاً در ابتدای استدلالهای حقوقی یا دادخواستها استفاده میشود تا قاضی یا طرف مقابل را متوجه تخلّف متعهد از انجام تعهداتش کند.
مثال کاربردی:
-
در دادخواست فسخ قرارداد:
«نظر به عدم ایفای تعهدات قراردادی از سوی خوانده و استنکاف وی از تحویل مبیع، تقاضای صدور حکم به فسخ قرارداد را دارم.»
-
در اظهارنامه رسمی:
«نظر به عدم ایفای تعهدات مندرج در قرارداد مورخ ۱۴۰۳/۱۲/۰۱، مقتضی است ظرف ۵ روز نسبت به اجرای تعهد اقدام فرمایید، در غیر اینصورت حق پیگیری قضایی محفوظ است.»
-
در رأی دادگاه:
«نظر به عدم ایفای تعهدات از سوی خوانده و احراز تخلف، دادگاه دعوای خواهان را وارد دانسته و حکم به الزام به انجام تعهد صادر مینماید.»
حقوقی:
استفاده از این عبارت در واقع استناد به نقض قرارداد یا تخلف از تعهدات قانونی یا قراردادی است و میتواند مبنای طرح دعوی برای:
-
الزام به ایفای تعهد
-
فسخ قرارداد
-
مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد
و غیره قرار گیرد.
رأی وحدت رویه در مورد الزام به ایفای تعهد
در حقوق ایران، رأی وحدت رویه توسط دیوان عالی کشور صادر میشود تا در مواردی که رویههای متفاوتی در دادگاهها وجود دارد، یک رویه واحد ایجاد شود. در مورد الزام به ایفای تعهد نیز آرای وحدت رویهای صادر شده که مهمترین آنها به شرح زیر است:
۱. رأی وحدت رویه شماره ۷۳۷ – ۲۳/۱۱/۱۳۹۶
موضوع: آیا الزام به انجام تعهد (غیرمالی) نیاز به شرط ضمن عقد دارد یا تعهد اصلی کافی است؟
مفاد رأی:
-
اگر کسی تعهدی را بر عهده بگیرد (مثلاً تعهد به فروش ملک یا انجام کار)، این تعهد بهخودیخود الزامآور است و نیاز به شرط ضمن عقد ندارد.
-
متعهدٌله (طلبکار) میتواند مستقیم از دادگاه، الزام متعهد به انجام تعهد را بخواهد.
اثر حقوقی:
این رأی تأکید میکند که هر تعهدی (مالی یا غیرمالی) اگر قانونی و معتبر باشد، قابل اجرا است و نیازی به شرط اضافی ندارد.
۲. رأی وحدت رویه شماره ۷۲۳ – ۲۸/۱۰/۱۳۹۴
موضوع: آیا برای الزام به پرداخت دین (تعهد مالی) نیاز به اقرار مدیون است یا مدارک دیگر (مثل سند عادی) کافی است؟
مفاد رأی:
-
طلبکار میتواند با ارائه هر نوع دلیل معتبر (سند رسمی، سند عادی، شهادت شهود، امارات قضایی) ادعای خود را اثبات کند.
-
اقرار مدیون تنها یکی از راههای اثبات است و عدم اقرار او مانع از اثبات دین از طرق دیگر نیست.
اثر حقوقی:
این رأی به طلبکاران کمک میکند تا حتی بدون اقرار بدهکار، با ارائه مدارک معتبر (مثل فاکتور، ایمیل، پیامک) طلب خود را وصول کنند.
۳. رأی وحدت رویه شماره ۶۹۹ – ۲۶/۰۸/۱۳۹۳
موضوع: آیا تعهدات ناشی از قراردادهای غیررسمی (شفاهی یا عادی) نیز قابل اجرا هستند؟
مفاد رأی:
-
قراردادهای شفاهی یا غیررسمی نیز در صورتی که وجودشان اثبات شود، الزامآور هستند.
-
اگر متعهدٌله بتواند تعهد را با شهادت شهود یا سایر ادله اثبات کند، دادگاه میتواند حکم به الزام متعهد دهد.
اثر حقوقی:
این رأی از اعتبار قراردادهای شفاهی حمایت میکند، مشروط بر اینکه قابل اثبات باشند.
۴. رأی وحدت رویه شماره ۷۴۰ – ۰۷/۱۲/۱۳۹۷
موضوع: آیا الزام به ایفای تعهد شامل تعهدات احتمالی (مثل پرداخت خسارت آینده) هم میشود؟
مفاد رأی:
-
تعهدات احتمالی (مثل پرداخت خسارت ناشی از عدم انجام تعهد) نیز قابل مطالبه هستند.
-
اگر قرارداد شرط شده باشد که در صورت تخلف، متعهد باید خسارت بپردازد، این شرط قابل اجراست.
اثر حقوقی:
این رأی به نفع کسانی است که میخواهند خسارت تأخیر یا عدم انجام تعهد را دریافت کنند.
هزینه دادرسی دعوای الزام به ایفای تعهد، بسته به نوع تعهد (مالی یا غیرمالی) بر اساس مقررات قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و آییننامه مربوط به هزینه دادرسی تعیین میشود.
در ادامه، این موضوع را دقیق برایت توضیح میدهم:
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک ۷/۱ _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید
۱. اگر دعوای الزام به ایفای تعهد، مالی باشد:
در این حالت، هزینه دادرسی بر اساس خواستهی مالی محاسبه میشود؛ یعنی اگر موضوع تعهد، مثلاً پرداخت مبلغ پول یا تحویل مال باشد، دعوا مالی محسوب شده و هزینه دادرسی بهصورت درصدی از بهای خواسته دریافت میشود.
میزان هزینه:
مطابق با تعرفه سال ۱۴۰۳ (و تا زمان تغییر بعدی):
-
در مرحله بدوی:
۳٫۵ درصد ارزش خواسته -
در مرحله تجدیدنظر:
۴٫۵ درصد ارزش خواسته -
در مرحله فرجامخواهی یا اعاده دادرسی:
۵٫۵ درصد ارزش خواسته
مثال: اگر خواهان بخواهد خوانده را ملزم به پرداخت ۲۰۰ میلیون تومان کند، هزینه دادرسی در مرحله بدوی:
۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ × ۳٫۵٪ = ۷,۰۰۰,۰۰۰ تومان
۲. اگر دعوای الزام به ایفای تعهد، غیرمالی باشد:
در این حالت، اگر خواسته، جنبه مالی نداشته باشد (مثلاً الزام به انجام عمل یا ترک عمل بدون مبلغ مشخص)، دعوا غیرمالی محسوب شده و هزینه دادرسی آن ثابت و کمتر است.
میزان هزینه:
-
در سال ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴، هزینه دادرسی دعاوی غیرمالی در دادگاه عمومی حقوقی حدوداً:
۴۰۰٬۰۰۰ تا ۸۰۰٬۰۰۰ تومان (با توجه به تغییرات جزئی و سامانه ثنا)
مثال دعوای غیرمالی: الزام به تنظیم سند رسمی – الزام به تحویل ملک (بدون تقویم مالی) – الزام به انجام تعمیرات طبق قرارداد.
نکته مهم:
اگر خواسته در ظاهر غیرمالی باشد ولی اثر مالی داشته باشد (مثلاً الزام به تنظیم سند رسمی یک ملک)، دادگاه آن را مالی تلقی کرده و هزینه دادرسی بر اساس ارزش خواسته دریافت میشود.
نمونه دادخواست الزام به ایفای تعهد مالی
به نام خدا
دادخواست
خواهان: [نام و نام خانوادگی]
شماره ملی: [کد ملی]
آدرس: [آدرس دقیق محل اقامت]
شماره تماس: [شماره تلفن همراه و ثابت]
خوانده: [نام و نام خانوادگی یا نام شرکت]
شماره ملی/شناسه ملی: [کد ملی یا شناسه شرکت]
آدرس: [آدرس دقیق خوانده]
خواسته:
الزام خوانده به پرداخت مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال بابت [علت تعهد، مثلاً ثمن معامله، مهریه، بدهی، خسارت قراردادی و…]
دلایل و مستندات:
۱. [مدرک اول، مثلاً قرارداد رسمی/عادی، فاکتور، چک، سفته، اقرارنامه، نامه الکترونیکی و…]
۲. [مدرک دوم، مثلاً شهادت شهود، استشهادیه، پیامک، ایمیل و…]
۳. [هر مدرک دیگری که وجود دارد]
تاریخ تنظیم دادخواست: [تاریخ روز]
امضای خواهان:
توضیح نکات مهم در تنظیم دادخواست:
۱. مشخصات طرفین:
-
حتماً نام کامل، کد ملی، آدرس دقیق و شماره تماس خواهان و خوانده ذکر شود.
-
اگر خوانده شرکت است، باید شناسه ملی و آدرس قانونی آن درج شود.
۲. خواسته:
-
مبلغ را هم به عدد و هم به حروف بنویسید (مثلاً: مبلغ ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ (پانصد میلیون) ریال).
-
علت تعهد را دقیقاً ذکر کنید (مثلاً: بدهی ناشی از قرارداد فروش خودرو مورخ ۱۴۰۲/۰۵/۱۵).
۳. دلایل و مستندات:
-
هر مدرکی که دارید (قرارداد، چک، فاکتور، نامه، پیامک، ایمیل، شاهد) را فهرست کنید.
-
اگر شاهد دارید، در دادخواست بنویسید: «استشهادیه محضری به پیوست ارائه میشود.»
۴. مرجع رسیدگی:
-
این دادخواست باید به دادگاه حقوقی محل اقامت خوانده تقدیم شود.
-
اگر موضوع مهریه است، به دادگاه خانواده مراجعه کنید.
مثال عملی (با فرض بدهی قراردادی):
خواسته:
الزام خوانده به پرداخت مبلغ ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ (سیصد میلیون) ریال بابت باقیمانده ثمن معامله خودرو پراید مدل ۱۴۰۰ طبق قرارداد مورخ ۱۴۰۱/۰۷/۲۰.
مستندات:
۱. فتوکپی قرارداد خرید و فروش خودرو.
۲. فتوکپی فاکتور پرداخت اولیه.
۳. استشهادیه محضری دو شاهد.
پیوستهای لازم برای دادخواست:
-
فتوکپی مدارک شناسایی (کارت ملی، شناسنامه).
-
مدارک مثبته تعهد (قرارداد، چک، سفته، فاکتور، نامه، پیامک).
-
استشهادیه (اگر شاهد دارید).
-
وصولنامه یا اظهارنامه (اگر قبلاً اخطار دادهاید).
نکات پایانی:
اگر خوانده اقرار به بدهی دارد، میتوانید از دعوای مطالبه طلب استفاده کنید.
اگر خوانده چک یا سفته داده، بهتر است از صلاحیت کیفری نیز استفاده کنید.
در صورت نیاز به توقیف اموال، همزمان با دادخواست، درخواست تأمین خواسته دهید
در نظام حقوقی ایران، «ایفای تعهد» (یا وفای به عهد) در قانون مدنی بهویژه در باب سقوط تعهدات بهروشنی مورد اشاره قرار گرفته است. در ادامه، مهمترین مواد قانونی مربوط به ایفای تعهد را برایت آوردهام:
مواد قانونی مرتبط با ایفای تعهد در قانون مدنی
ماده ۲۶۴ قانون مدنی
“تعهدات به یکی از طرق ذیل ساقط میشود:
-
به وسیله وفای به عهد
-
به وسیله اقاله
-
به وسیله ابراء
-
به وسیله تبدیل تعهد
-
به موجب فسخ قرارداد
-
به موجب قانون”
این ماده ایفای تعهد (وفای به عهد) را اولین و مهمترین راه سقوط تعهدات معرفی میکند.
ماده ۲۶۵ قانون مدنی
“هر کس مالی به دیگری بدهد ظاهر در عدم تبرع است، بنابراین اگر کسی چیزی به دیگری بدهد بدون اینکه مقروض آن چیز باشد، میتواند استرداد کند.”
این ماده در مقام حمایت از ایفای تعهد واقعی و نه صرف پرداخت داوطلبانه (تبرعی) آمده است.
ماده ۲۶۶ قانون مدنی
“اگر کسی که اشتغال ذمه به ادای مالی ندارد آن را تأدیه کند دعوی استرداد او مسموع نخواهد بود، مگر اینکه ثابت کند که اشتغال ذمه نداشته و پرداخت از روی اشتباه بوده است.”
اشاره به اثر حقوقی پرداخت ناصحیح تعهد دارد.
ماده ۲۶۷ قانون مدنی
“ایفای دین از جانب غیر مدیون هم جایز است، اگرچه از طرف مدیون اجازه نداشته باشد. ولی کسی که دین دیگری را ادا میکند اگر با اذن باشد، حق رجوع به او دارد، وگرنه ندارد.”
این ماده امکان ایفای تعهد توسط شخص ثالث را پیشبینی کرده است و شرایط رجوع ثالث به مدیون را بیان میکند.
ماده ۲۶۸ قانون مدنی
“وفای به عهد وقتی محقق میشود که متعهد چیزی را که میدهد مالک بوده و قدرت تسلیم آن را هم داشته باشد و اگر غیر این باشد، ذمه او بری نمیشود.”
شرایط صحت و اعتبار ایفای تعهد را تعیین میکند.
ماده ۲۶۹ قانون مدنی
“اگر کسی به عنوان وفای به عهد، مالی بدهد و معلوم شود که آن مال متعلق به دیگری بوده، عمل وفای به عهد محسوب نمیشود.”
یعنی موضوع ایفای تعهد باید متعلق به متعهد باشد.
ماده ۲۷۰ قانون مدنی
“تأدیه در صورتی صحیح است که به داین یا به کسی که از طرف او حق قبض دارد به عمل آید.”
مربوط به شخصی است که ایفای تعهد باید به او انجام شود.
ماده ۲۷۱ قانون مدنی
“اگر داین محجور یا فوت شده باشد، تأدیه باید به ولی یا وارث قانونی او بشود.”
ماده ۲۷۲ تا ۲۷۷ قانون مدنی
این مواد به تفصیل درباره:
-
محل و زمان ایفای تعهد
-
قبول یا امتناع داین
-
آثار تأخیر در ایفای تعهد
و… صحبت میکنند.
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک ۷/۱ _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید