حق نشر یعنی حق قانونی و انحصاری برای تکثیر، توزیع، نمایش یا فروش یک اثر فکری مانند کتاب، موسیقی یا فیلم.جهت رزرو وقت مشاوره با شماره ۰۹۱۲۸۳۹۴۴۸۳ تماس حاصل فرمائید.
حق نشر چیست ؟
حق نشر یا کپیرایت (Copyright)، یک حق قانونی است که به خالقان آثار ادبی، هنری، علمی یا آموزشی تعلق میگیرد و به آنها این امکان را میدهد که نشر، تکثیر، توزیع، نمایش یا اقتباس از اثرشان را کنترل کنند.
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک ۷/۱ _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید
تعریف سادهتر:
اگر شما چیزی خلق کنید — مثلاً یک کتاب، موسیقی، فیلم، نقاشی، نرمافزار یا مقاله — طبق قانون حق نشر، شما مالک معنوی آن اثر هستید و دیگران بدون اجازه شما حق استفاده یا انتشار آن را ندارند.
نکات کلیدی درباره حق نشر:
-
خودکار است: در بسیاری از کشورها (از جمله ایران)، به محض خلق اثر، حق نشر بهطور خودکار به خالق اثر تعلق میگیرد و نیاز به ثبت رسمی ندارد (گرچه ثبت میتواند در دعاوی حقوقی کمک کند).
-
مدت زمان دارد: حق نشر تا مدتی پس از مرگ خالق اثر (مثلاً ۵۰ یا ۷۰ سال، بسته به کشور) پابرجاست. پس از آن اثر وارد مالکیت عمومی میشود.
-
قابل انتقال است: صاحب اثر میتواند حق نشر خود را بفروشد یا واگذار کند.
-
استثناءهایی دارد: استفاده محدود از آثار دیگران تحت عنوان “استفاده منصفانه” (fair use) یا برای آموزش و نقد، در برخی شرایط مجاز است.
نمونههایی از آثار تحت حق نشر:
-
کتاب و شعر
-
موسیقی و آهنگ
-
فیلم و فیلمنامه
-
نقاشی، عکس و آثار تجسمی
-
برنامههای کامپیوتری
-
محتوای وبسایتها
ادعای حق نشر در یوتیوب چیست ؟
ادعای حق نشر در یوتیوب (Copyright Claim on YouTube) به حالتی گفته میشود که صاحب قانونی یک اثر (مثل آهنگ، ویدیو، یا تصویر) ادعا میکند که یکی از ویدیوهای بارگذاریشده در یوتیوب، بخشی از اثر او را بدون اجازه استفاده کرده است.
یوتیوب از سیستم پیشرفتهای به نام Content ID برای شناسایی و مدیریت این موارد استفاده میکند.
انواع ادعای حق نشر در یوتیوب:
۱. Content ID Claim (ادعای خودکار)
-
توسط سیستم یوتیوب انجام میشود.
-
وقتی شما ویدیویی بارگذاری میکنید، سیستم Content ID آن را با دیتابیس آثار ثبتشده مقایسه میکند.
-
اگر مثلاً آهنگی در ویدیوی شما باشد که صاحبش آن را در Content ID ثبت کرده، ممکن است ادعا شود.
-
معمولاً به یکی از این نتایج منجر میشود:
-
ویدیو ماندگار است ولی درآمدش به مالک اصلی داده میشود.
-
ویدیو در برخی کشورها مسدود میشود.
-
یا کلاً حذف میشود.
-
۲. Copyright Takedown (درخواست رسمی حذف)
-
توسط صاحب اثر یا وکیلش به صورت دستی ثبت میشود.
-
شدیدتر از Content ID است.
-
اگر درست باشد:
-
ویدیو فوراً حذف میشود.
-
شما یک strike (اخطار نقض کپیرایت) دریافت میکنید.
-
سه strike = بسته شدن کانال.
-
-
سوءاستفاده از این سیستم میتواند منجر به پیگرد قانونی یا بسته شدن حساب فرد شاکی شود.
وقتی ادعا دریافت میکنید، چه گزینههایی دارید؟
-
پذیرفتن ادعا: اگر درست است، میپذیرید و ویدیو ممکن است محدود شود.
-
جایگزینی/بیصدا کردن/برش: یوتیوب ابزارهایی دارد که به شما کمک میکند بخش مشکلدار (مثلاً آهنگ) را حذف یا تعویض کنید.
-
اعتراض (Dispute): اگر فکر میکنید ادعا نادرست است، میتوانید اعتراض ثبت کنید.
-
درخواست تجدیدنظر یا حذف strike: در موارد شدیدتر.
نکات مهم:
-
استفاده از «مقداری کم» از یک اثر هم میتواند شامل کپیرایت شود. طول زمان ملاک نیست.
-
فقط ذکر منبع یا گفتن «برای سرگرمی است» شما را از قانون کپیرایت معاف نمیکند.
-
در برخی شرایط مانند fair use (مثلاً نقد، آموزش، یا طنز)، ممکن است استفاده قانونی باشد، اما همیشه قابل دفاع نیست.
کپی رایت به چه معناست ؟
کپیرایت (Copyright) بهطور ساده یعنی:
“حق انحصاریِ تکثیر، استفاده، و انتشار یک اثر خلاقانه برای صاحب آن اثر.”
معنای لغوی:
-
Copy = نسخه
-
Right = حق
یعنی «حق نسخهبرداری» یا «حق تکثیر».
تعریف کاملتر:
کپیرایت یک حق قانونی است که به خالق یک اثر (مثل کتاب، موسیقی، فیلم، نقاشی، نرمافزار و…) داده میشود تا:
-
تصمیم بگیرد چه کسی میتواند از اثرش استفاده کند،
-
چگونه و در کجا منتشر شود،
-
و آیا کسی میتواند آن را بازنشر یا ویرایش کند یا نه.
کپیرایت چه چیزی را محافظت میکند؟
هر اثر اصیل و خلاقانه مانند:
-
آثار ادبی (رمان، مقاله، شعر)
-
آثار هنری (نقاشی، عکس، موسیقی)
-
فیلم و انیمیشن
-
برنامهنویسی و نرمافزار
-
محتوای آموزشی، وبسایتها و…
کپیرایت از چه چیزی محافظت نمیکند؟
-
ایدهها و مفاهیم کلی (فقط نحوه بیان آنها)
-
حقایق و اطلاعات عمومی
-
روشها، فرمولها، یا دستورالعملها (مگر با حق اختراع)
مدت زمان کپیرایت:
در بسیاری از کشورها، کپیرایت تا ۵۰ یا ۷۰ سال پس از مرگ خالق اعتبار دارد. بعد از آن اثر وارد مالکیت عمومی میشود (Public Domain).
مثال ساده:
اگر شما یک آهنگ بسازید، فقط شما (یا کسی که اجازه دارد) میتواند آن را:
-
منتشر کند،
-
در فیلم یا تبلیغات استفاده کند،
-
یا از آن نسخهبرداری کند.
اگر کسی بدون اجازه از آن استفاده کند، قانونی نیست و میتوانید از او شکایت کنید.
قانون کپی رایت در ایران به چه صورته ؟
قانون کپیرایت در ایران تحت عنوان “قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان” شناخته میشود که در سال ۱۳۴۸ تصویب شده است. این قانون چارچوب حقوقیای برای حفاظت از آثار فکری و هنری در ایران فراهم میکند، اما با قوانین بینالمللی کپیرایت تفاوتهایی دارد.
خلاصه مهمترین نکات قانون کپیرایت در ایران:
۱. چه آثاری تحت حمایت هستند؟
طبق ماده ۲ این قانون، آثار زیر مشمول کپیرایت در ایران هستند:
-
کتاب، رساله، مقاله و نوشتههای علمی و ادبی
-
شعر، نمایشنامه، و فیلمنامه
-
آثار موسیقی، با یا بدون کلام
-
نقاشی، عکس، طراحی، مجسمهسازی
-
آثار سینمایی و تلویزیونی
-
آثار معماری
-
نرمافزارهای رایانهای (طبق قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرمافزار ۱۳۷۹)
۲. مدت زمان حمایت:
-
طول عمر پدیدآورنده + ۳۰ سال پس از مرگ او.
-
پس از آن، اثر وارد مالکیت عمومی میشود.
توجه: در قوانین بینالمللی، معمولاً این مدت ۵۰ یا ۷۰ سال پس از مرگ است.
۳. حقوق پدیدآورنده:
-
حق نشر، تکثیر، اجرا و بهرهبرداری مالی از اثر
-
حق ترجمه، اقتباس و تغییر اثر
-
حق واگذاری حقوق به غیر
۴. نقض کپیرایت:
اگر کسی بدون اجازه، از یک اثر استفاده کند:
-
ممکن است به جریمه نقدی، حبس، یا توقیف اثر محکوم شود.
-
در موارد جدی، صاحب اثر میتواند شکایت کیفری یا حقوقی مطرح کند.
ایران و قوانین بینالمللی:
-
ایران هنوز به کنوانسیون برن (Berne Convention) و WIPO (سازمان جهانی مالکیت فکری) نپیوسته است.
-
به همین دلیل، ایران الزام قانونی به رعایت کپیرایت آثار خارجی ندارد.
-
این یعنی در ایران، استفاده از آثار خارجی (مثل فیلمهای هالیوودی یا نرمافزارهای خارجی) ممکن است پیگرد قانونی داخلی نداشته باشد، ولی در سطح بینالمللی همچنان ممنوع است.
قانون کپیرایت در ایران از آثار داخلی بهخوبی محافظت میکند، اما به دلیل عدم عضویت در معاهدات جهانی، در سطح بینالمللی با محدودیتهایی روبهروست.
حقوق مؤلف یعنی چه؟
حقوق مؤلف به مجموعهای از حقوق قانونی گفته میشود که به خالق یک اثر (مثل کتاب، شعر، موسیقی، فیلم، نرمافزار و…) تعلق میگیرد. این حقوق باعث میشود کسی نتواند بدون اجازه صاحب اثر، از آن استفاده کند.
دو دسته اصلی حقوق مؤلف:
۱. حقوق مادی (اقتصادی):
اینها حقوقی هستند که به مؤلف اجازه میدهند از اثرش پول دربیاورد. مثل اینکه:
-
بتواند اثرش را چاپ یا منتشر کند.
-
از نسخهبرداری یا پخش اثرش درآمد کسب کند.
-
اجازه دهد اثرش را ترجمه کنند یا به شکل دیگری (مثلاً فیلم یا انیمیشن) دربیاورند.
-
اجرای عمومی آن را در کنسرت، تلویزیون یا سینما ممکن سازد.
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک ۷/۱ _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید
مؤلف میتواند این حقوق را به دیگران واگذار یا بفروشد.
۲. حقوق معنوی (اخلاقی):
اینها حقوقی هستند که همیشه برای خود مؤلف باقی میمانند، حتی اگر اثرش را بفروشد. از جمله:
-
حق دارد همیشه بهعنوان “پدیدآورندهی واقعی” شناخته شود.
-
کسی حق ندارد بدون اجازه، اثر او را تغییر دهد، خراب کند یا به آن آسیب بزند.
-
مؤلف میتواند با استفاده نادرست از اثرش مخالفت کند.
این حقوق پس از مرگ مؤلف هم برای خانواده یا وارثان او باقی میماند.
اهمیت حقوق مؤلف:
حقوق مؤلف باعث میشود خلاقیت، نوآوری و تولید محتوا ارزش پیدا کند. وقتی کسی بداند که حاصل فکر و تلاشش توسط قانون حمایت میشود، انگیزهی بیشتری برای خلق آثار جدید خواهد داشت.
اگر مایل باشی، میتوانم توضیح دهم چگونه میتوان در ایران یک اثر را ثبت کرد یا اگر حقوق مؤلف نقض شد چه کارهایی باید کرد.
متن کامل قانون کپی رایت :
در ایران، قانون حق مؤلف (کپی رایت) تحت عنوان “قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان” مصوب ۱۳۴۸ و همچنین “قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی” مصوب ۱۳۵۲ و برخی قوانین دیگر تنظیم شده است. اما ایران عضو کنوانسیون برن (معاهده بینالمللی کپی رایت) نیست و حمایت از آثار خارجی در ایران محدود است.
برخی از مهمترین مواد این قانون:
-
ماده ۱: اثر مورد حمایت باید دارای ابتکار و خلاقیت باشد.
-
ماده ۲: انواع آثار شامل کتاب، شعر، نمایشنامه، اثر موسیقی، نقاشی، مجسمهسازی، اثر سینمایی و… را شامل میشود.
-
ماده ۳: حقوق مادی اثر (مانند تکثیر، نشر و فروش) و حقوق معنوی (مانند حق نام مؤلف) مورد حمایت است.
-
ماده ۲۲: مدت حمایت از آثار معمولاً ۳۰ سال پس از مرگ پدیدآورنده است.
قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی (۱۳۵۲):
این قانون بیشتر به حق تکثیر و ترجمه آثار اختصاص دارد.
آیا ایران عضو کنوانسیونهای بینالمللی کپی رایت است؟
خیر، ایران عضو کنوانسیون برن یا معاهده جهانی کپی رایت (UCC) نیست، بنابراین آثار خارجی در ایران بهطور کامل حمایت نمیشوند، مگر در موارد خاص توافقهای دوجانبه
حق نشر بین المللی :
حق نشر بینالمللی (International Copyright) مفهومی است که به حمایت از آثار ادبی، هنری و علمی در سطح فراملی میپردازد. در ادامه، این مفهوم را به طور کامل شرح میدهم:
تعریف حق نشر بینالمللی
حق نشر بینالمللی مجموعهای از قوانین و معاهدات بینالمللی است که از حقوق مؤلفان و خالقان آثار در کشورهای مختلف حمایت میکند، به طوری که اثر ثبتشده در یک کشور، در سایر کشورهایی که عضو معاهدات بینالمللی هستند نیز تحت حمایت قرار میگیرد.
اصول پایهای حق نشر بینالمللی
۱. اصل حمایت ملی (National Treatment):
هر کشور عضو موظف است با اتباع دیگر کشورهای عضو همانند اتباع خود رفتار کند و همان حقوق نشر را برای آنها قائل شود.
۲. اصل حمایت خودکار (Automatic Protection):
حمایت از اثر بدون نیاز به ثبت رسمی صورت میگیرد. صرفاً با خلق اثر، حق نشر بهطور خودکار به وجود میآید.
۳. اصل استقلال حقوق (Independence of Protection):
حمایت در هر کشور مطابق با قوانین داخلی آن کشور انجام میشود، حتی اگر در کشور مبدأ حمایت محدود باشد.
مهمترین معاهدات بینالمللی در حوزه حق نشر
۱. کنوانسیون برن (Berne Convention) – ۱۸۸۶
-
قدیمیترین و مهمترین معاهده بینالمللی در حوزه کپیرایت.
-
اصل حمایت خودکار و ملی را اعمال میکند.
-
مدت حمایت حداقل ۵۰ سال پس از مرگ مؤلف است (در بیشتر کشورها ۷۰ سال شده).
۲. توافقنامه تریپس (TRIPS) – ۱۹۹۵
-
وابسته به سازمان تجارت جهانی (WTO).
-
کشورهایی که عضو WTO هستند، باید حداقل استانداردهای حمایت از کپیرایت را رعایت کنند.
-
شامل حمایت از نرمافزارها، پایگاههای داده و دیگر داراییهای فکری است.
۳. توافقنامه وایپو (WIPO Copyright Treaty) – ۱۹۹۶
-
تکمیلکننده کنوانسیون برن است.
-
حمایت بیشتر از آثار دیجیتال و اینترنتی را فراهم میآورد.
-
شامل محافظت از اقدامات فنی مثل DRM (مدیریت حقوق دیجیتال) است.
آثار تحت حمایت بینالمللی
-
آثار ادبی (رمان، شعر، مقاله)
-
آثار هنری (نقاشی، مجسمهسازی، عکس)
-
آثار موسیقایی
-
فیلمها و آثار سینمایی
-
نرمافزارهای کامپیوتری
-
آثار نمایشی و معماری
موارد خارج از حمایت حق نشر
-
ایدهها و مفاهیم کلی (فقط بیان آنها قابل حمایت است)
-
اطلاعات عمومی (مثل تقویم، جدول ضرب)
-
قوانین و متون حقوقی رسمی
-
آثار منقضیشده (آثاری که مدت حمایتشان تمام شده)
ثبت حق نشر در سطح بینالمللی چگونه انجام میشود؟
در حقیقت چیزی به نام “ثبت بینالمللی” رسمی وجود ندارد، اما با ثبت اثر در کشور مبدأ، حمایت آن از طریق معاهدات بینالمللی در دیگر کشورها نیز برقرار میشود. هر کشور روند ثبت مخصوص به خود را دارد (مثلاً در آمریکا، سیستم US Copyright Office فعال است).
مزایای حق نشر بینالمللی
-
حفظ حقوق مؤلف در سطح جهانی
-
امکان پیگرد قانونی نقضکنندگان در دیگر کشورها
-
امکان کسب درآمد از نشر، ترجمه، یا نمایش اثر در سطح بینالمللی
-
جلوگیری از کپی و استفاده تجاری بدون مجوز
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک ۷/۱ _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید