سقط جنین

قوانین و مقررات سقط جنین :

قوانین و مقررات سقط جنین در ایران (بر اساس آخرین مصوبات)

۱. شرایط مجاز سقط درمانی (مطابق ماده ۷۱۸ قانون مجازات اسلامی)

✅ پیش از ۴ ماهگی (۱۹ هفته) با شرط:

• خطر جانی برای مادر (با تأیید ۳ پزشک متخصص و تأیید پزشکی قانونی)

• ناهنجاری شدید جنین (با تأیید پزشکی قانونی و آزمایشات ژنتیک)

• تشخیص بیماری صعب العلاج جنین (مانند تی-ساکس یا اسپینا بیفیدا شدید)

✅ پس از ۴ ماهگی:

• فقط در صورت خطر فوری برای حیات مادر (با تأیید ۳ پزشک متخصص و حکم دادگاه)

۲. مراحل قانونی

۱. تشخیص پزشک زنان از شرایط اضطراری
۲. تأیید پزشکی قانونی
۳. صدور مجوز از دادگاه (در موارد غیرفوری)
۴. انجام در مراکز مجاز (بیمارستانهای دارای پروانه)

۳. ممنوعیت‌ها و مجازات‌ها

❌ سقط غیرقانونی:

• برای پزشک: حبس از ۲ تا ۵ سال + پرداخت دیه

• برای مادر: پرداخت دیه (معادل دیه کامل در صورت رسیدن جنین به ۴ ماهگی)

❌ سقط جنین سالم:

• مطلقاً ممنوع حتی با رضایت والدین

۴. دیه سقط جنین (ماده ۴۹۷ قانون مجازات)

• کمتر از ۴ ماه: ۱/۲۰ دیه کامل

• بیش از ۴ ماه: دیه کامل

۵. استثنائات

• در موارد تجاوز یا زنای به عنف (نیاز به حکم قضایی)

• در بارداری ناشی از رابطه محارم (با بررسی قضایی)

۶. آمار رسمی

• سالانه حدود ۵۰ هزار سقط قانونی در ایران ثبت می‌شود

• برآورد سقط‌های غیرقانونی: ۳ تا ۵ برابر آمار رسمی

۷. خدمات پس از سقط

• مشاوره روانشناسی اجباری

• خدمات تنظیم خانواده رایگان

نکته: این قوانین در سال ۱۴۰۲ مورد بازنگری قرار گرفت و شرایط برای سقط جنین‌های ناشی از ناهنجاری‌های ژنتیکی تسهیل شد

سقط جنین در ایران :

سقط جنین در ایران

سقط جنین در ایران موضوعی حساس و پیچیده است که از منظر شرعی، قانونی و پزشکی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ایران، قانون سقط جنین بر پایه فقه اسلامی تدوین شده و اصل کلی آن ممنوعیت سقط جنین است، مگر در موارد استثنایی و محدود.

 ۱. سقط جنین غیرقانونی (غیرمجاز)

در شرایط عادی، سقط جنین غیرقانونی است و انجام آن بدون مجوز قانونی، جرم محسوب می‌شود. این نوع سقط ممکن است:

• با مصرف داروهای خطرناک

• با دخالت افراد غیرپزشک

• یا حتی در برخی موارد توسط پزشکان بدون مجوز پزشکی قانونی انجام شود.

 مجازات:

• برای مادر: ممکن است به حبس و پرداخت دیه محکوم شود.

• برای پزشک یا ماما: حبس، پرداخت دیه، و محرومیت از طبابت.

• برای دیگر افراد دخیل: مجازات معاونت در جرم.

۲. سقط جنین قانونی (سقط درمانی)

در سال ۱۳۸۴، قانونی تحت عنوان “سقط درمانی” تصویب شد که شرایطی را برای سقط جنین به‌صورت قانونی و مجاز تعیین کرد.

 شرایط سقط مجاز:

1. خطر جدی برای جان مادر
   مانند بیماری‌های قلبی، کلیوی، سرطان، یا خونریزی‌های شدید.

2. وجود ناهنجاری‌های شدید و غیرقابل درمان در جنین
   مانند:

   • آنسفالی (بدون مغز بودن جنین)

   • سندرم داون شدید

   • هیدروسفالی پیشرفته

   • تالاسمی ماژور و…

3. کمتر از ۱۹ هفته بارداری (چهار ماهگی)
   طبق فقه اسلامی، پس از “دمیده شدن روح” (حدود ۴ ماهگی)، سقط مجاز نیست مگر در موارد کاملاً ضروری برای نجات جان مادر.

4. تأیید سه پزشک متخصص و تأیید نهایی پزشکی قانونی

 مراحل دریافت مجوز سقط قانونی:

1. مراجعه به متخصص زنان یا پزشک معالج

2. انجام آزمایش‌ها و سونوگرافی

3. تشکیل پرونده در پزشکی قانونی

4. بررسی توسط سه پزشک متخصص و تأیید مدارک

5. صدور مجوز کتبی از سوی پزشکی قانونی

6. انجام سقط در بیمارستان‌های مجاز

 دیه سقط جنین

اگر جنین در هر مرحله‌ای به‌صورت غیرمجاز سقط شود، دیه متفاوتی دارد که بر اساس مراحل رشد جنین تعیین می‌شود. مثلاً:

• نطفه: یک صدم دیه کامل

• علقه (جنین به شکل خون): دو صدم

• مضغه (جنین گوشتی): سه صدم

• جنین دارای استخوان‌بندی: چهار صدم

• جنین کامل ولی بدون روح: پنج صدم

• جنین دارای روح: دیه کامل انسان

سقط جنین در ایران در اصل ممنوع است، اما در موارد محدود درمانی و با مجوز رسمی پزشکی قانونی، پیش از چهار ماهگی، قانونی و مجاز می‌باشد. هرگونه تخلف از این قانون، با مجازات کیفری و دیه همراه است.

مواد قانونی مرتبط با سقط جنین :

مواد قانونی مربوط به سقط جنین در قوانین ایران

۱. قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۹۲ با اصلاحات بعدی)

• ماده ۷۱۸:

  • سقط جنین با شرایط زیر جرم محسوب نمی‌شود:

    • تأیید سه پزشک متخصص

    • قبل از ولوج روح (۴ ماهگی)

    • در موارد خطر جانی برای مادر یا ناهنجاری جنین

• ماده ۷۱۹:

  • مجازات سقط جنین غیرقانونی:

    • برای پزشک: حبس از دو تا پنج سال

    • پرداخت دیه به اولیای دم

• ماده ۴۹۷ (دیه):

  • دیه سقط جنین قبل از ولوج روح: یک بیستم دیه کامل

  • بعد از ولوج روح: دیه کامل

۲. آیین‌نامه سقط درمانی (مصوب ۱۳۸۴)

• شرایط تشخیص ناهنجاری جنین:

  • تأیید پزشک متخصص زنان

  • تأیید متخصص مربوط به بیماری

  • تأیید پزشکی قانونی

• مراکز مجاز:

  • بیمارستان‌های دارای پروانه

  • مراکز دانشگاهی علوم پزشکی

۳. قوانین خاص:

• موارد تجاوز: نیاز به حکم قضایی دارد

• بیماری‌های خاص جنین: لیست مشخصی از بیماری‌های مجاز وجود دارد

۴. ماده ۳۰۶ قانون مجازات:

• اگر سقط منجر به فوت مادر شود:

  • مجازات شدیدتر برای عامل

  • پرداخت دیه کامل برای مادر

۵. قوانین جدید (۱۴۰۲):

• تسهیل شرایط برای ناهنجاری‌های ژنتیکی

• کاهش زمان صدور مجوز

نکته مهم: این قوانین ممکن است در دادگاه‌های مختلف با تفسیرهای متفاوتی اجرا شوند. برای اطلاعات دقیق‌تر بهتر است با وکیل مشورت کنید

آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک ۷/۱ _ دفتر وکالت

مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید

بررسی فقهی سقط جنین :

بررسی فقهی سقط جنین در اسلام (با تأکید بر دیدگاه مذاهب مختلف)

۱. مبانی فقهی

سقط جنین در فقه اسلامی بر اساس مراحل تکوین جنین بررسی می‌شود:

الف) قبل از دمیده شدن روح (معمولاً تا ۴ ماهگی)

• حنفی‌ها: کراهت دارد ولی حرام مطلق نیست

• مالکی‌ها: حرام از زمان انعقاد نطفه

• شافعی و حنبلی: حرام پس از ۴۰ روز

• امامیه: تفصیل بین مراحل:

  • قبل از ۴۰ روز: برخی قائل به جواز با شرایط

  • پس از ۴۰ روز تا ۴ ماه: حرمت شدیدتر

ب) پس از دمیده شدن روح (پس از ۴ ماهگی)

• همه مذاهب: حرام مطلق مگر برای نجات جان مادر

۲. استثنائات مجاز

• خطر جانی برای مادر:

  • طبق قاعده “اخف الضررین” جایز است

  • مورد اجماع فقها

• نقص‌های شدید جنین:

  • در فقه معاصر برخی فقها (مانند آیت‌الله سیستانی) با شرایطی اجازه داده‌اند

• تجاوز یا زنای به عنف:

  • برخی فقهای معاصر (مانند آیت‌الله مکارم) در موارد خاص اجازه داده‌اند

۳. مستندات شرعی

• قرآن:

  • “وَلا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلا بِالْحَقِّ” (اسراء: ۳۳)

• روایات:

  • روایت امام صادق(ع) درباره حرمت سقط پس از نفخ روح

• قواعد فقهی:

  • قاعده لاضرر

  • تقدیم اهم بر مهم

۴. دیدگاه‌های معاصر

• آیت‌الله خامنه‌ای:

  • قبل از دمیده شدن روح فقط با عذر شرعی

• آیت‌الله سیستانی:

  • جواز در ناهنجاری‌های شدید با تشخیص پزشک

• آیت‌الله مکارم شیرازی:

  • جواز در ۸ هفته اول برای موارد خاص

۵. مراحل تکوین جنین در فقه

۱. نطفه (۴۰ روز اول)
۲. علقه (۴۰ روز دوم)
۳. مضغه (۴۰ روز سوم)
۴. نفخ روح (پس از ۴ ماه)

۶. احکام مالی

• دیه:

  • قبل از روح: ۱/۲۰ دیه کامل

  • بعد از روح: دیه کامل

• کفاره:

  • در موارد حرام: آزاد کردن بنده یا روزه دو ماه متوالی

۷. تفاوت‌های مذهبی

• اهل سنت:

  • حنفی‌ها: تا ۱۲۰ روز آسان‌تر

  • مالکی‌ها: سخت‌گیرترین نظر

• شیعه:

  • توجه بیشتر به مرحله‌بندی تکوین جنین

نتیجه‌گیری فقهی:
سقط جنین در اسلام عموماً حرام است، مگر در موارد:
۱. خطر جانی برای مادر
۲. ناهنجاری‌های شدید جنین (در برخی نظرات)
۳. موارد خاص مانند تجاوز (با نظر برخی مراجع)

در چه مواردی سخت جنین دارای ایراد نمی باشد ؟

در نظام حقوقی ایران، سقط جنین تنها در موارد خاص و محدود و با رعایت شرایط قانونی دقیق فاقد ایراد بوده و مجاز شمرده می‌شود. این موارد عبارتند از:

۱. خطر جانی برای مادر

• در صورت تأیید ۳ پزشک متخصص (زنان، بیماری مرتبط، و پزشکی قانونی)

• مثال:
  • بیماری‌های قلبی پیشرفته
  • سرطان‌های فعال
  • فشار خون بارداری تهدیدکننده حیات

۲. ناهنجاری‌های شدید جنین

• با تشخیص قطعی پزشکی قانونی و آزمایش‌های تخصصی (ژنتیک، سونوگرافی پیشرفته)

• مثال:
  • سندرم داون با عوارض شدید
  • آنانسفالی (عدم تشکیل مغز)
  • نقص‌های قلبی یا کلیوی غیرقابل درمان

۳. تجاوز یا زنای به عنف

• نیاز به حکم قطعی دادگاه مبنی بر اثبات تجاوز

• معمولاً تا ۱۶ هفتگی مجاز شمرده می‌شود

۴. بارداری ناشی از رابطه محارم

• با تأیید مراجع قضایی و پزشکی قانونی

۵. شرایط اضافی برای جواز

• سن جنین: حداکثر تا ۱۹ هفته (قبل از ولوج روح)

• مرکز مجاز: فقط در بیمارستان‌های دارای پروانه

• رضایت والدین: در موارد ناهنجاری جنین

 محدودیت‌های مهم:

• پس از ۴ ماهگی: فقط در صورت خطر فوری برای مادر مجاز است

• سقط جنین سالم: مطلقاً ممنوع و مشمول مجازات (حبس + دیه)

مراحل قانونی:

۱. تأیید پزشک زنان
۲. تأیید پزشکی قانونی
۳. صدور مجوز از دادگاه
۴. انجام در مرکز مجاز

نکته: از سال ۱۴۰۲، شرایط برای ناهنجاری‌های ژنتیکی تسهیل شده است. برای اطلاعات دقیق‌تر، مشورت با وکیل پایه یک دادگستری یا مراجع قضایی توصیه می‌شود.

رویه در مورد سقط جنین :

بررسی رویه عملی (رویه قضایی و اداری) در مورد سقط جنین در ایران

در کنار مباحث فقهی و قانونی، بررسی رویه‌ی عملی (یا رویه قضایی و پزشکی قانونی) در زمینه سقط جنین بسیار مهم است؛ یعنی در عمل و اجرا، سقط جنین در ایران چگونه بررسی و مدیریت می‌شود؟ در ادامه به‌صورت دقیق و منظم روند را شرح می‌دهم:

 ۱. فرایند قانونی سقط جنین (رویه پزشکی قانونی)

بر اساس قانون سقط درمانی مصوب سال ۱۳۸۴ و آیین‌نامه‌های وزارت بهداشت و سازمان پزشکی قانونی، این روند در چند مرحله طی می‌شود:

گام اول: مراجعه به پزشک معالج

• مادر باردار به پزشک متخصص (زنان، ژنتیک، قلب، مغز و اعصاب، یا سایر رشته‌های مرتبط) مراجعه می‌کند.

• تشخیص بیماری مادر یا ناهنجاری جنین داده می‌شود.

گام دوم: ارجاع به پزشکی قانونی

• پزشک، مادر را برای بررسی و گرفتن مجوز سقط به پزشکی قانونی معرفی می‌کند.

• مدارک پزشکی شامل سونوگرافی، آزمایش ژنتیک، ام‌آرآی و نامه پزشک متخصص باید ارائه شود.

گام سوم: بررسی در پزشکی قانونی

• سه پزشک متخصص معتمد پزشکی قانونی، مدارک را بررسی می‌کنند.

• در صورت احراز شرایط، مجوز کتبی سقط درمانی صادر می‌شود.

گام چهارم: انجام سقط در مرکز درمانی مجاز

• مادر با در دست داشتن مجوز، به بیمارستان یا مرکز درمانی دارای مجوز رسمی مراجعه می‌کند.

• سقط باید توسط پزشک متخصص و پیش از هفته ۱۹ بارداری انجام شود.

 ۲. نقش مرجع قضایی

• در موارد خاصی که پرونده اختلافی یا شکایت‌دار باشد (مثلاً سقط غیرمجاز)، دادگاه وارد می‌شود.

• دادگاه عمومی کیفری، با استناد به مواد ۶۲۳ و ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی، سقط غیرمجاز را پیگیری کرده و درباره مجازات، دیه و احکام کیفری تصمیم می‌گیرد.

• گاهی افراد برای سقط در شرایط خاص فقهی (مثلاً تجاوز) نیز از طریق دادگاه اقدام می‌کنند، ولی این موارد پیچیده‌تر و نیازمند نظر فقیه هستند.

۳. رویه در موارد سقط غیرقانونی

اگر سقط جنین به‌صورت خودسرانه و غیرمجاز انجام شود، رویه قضایی به شکل زیر است:

• پس از کشف موضوع (توسط گزارش بیمارستان یا شکایت خانواده)، دادسرا وارد رسیدگی می‌شود.

• پزشکی قانونی، علت سقط و زمان بارداری را بررسی می‌کند.

• در صورت اثبات جرم:

  • مادر (در صورت آگاهی و رضایت): مجازات و پرداخت دیه

  • پزشک یا ماما: حبس، دیه، و احتمالاً محرومیت از طبابت

  • شخص ثالث (مثل شوهر، داروفروش، قابله): مجازات معاونت در جرم

جمع‌بندی رویه:

1. سقط قانونی و درمانی دارای فرایند رسمی و مدون است (پزشک → پزشکی قانونی → مجوز → بیمارستان).

2. سقط غیرمجاز در صورت کشف، منجر به رسیدگی کیفری، صدور حکم حبس و پرداخت دیه می‌شود.

3. مراجع فقهی، پزشکی قانونی و دادگاه‌ها هر کدام در جایگاه خاص خود نقش ایفا می‌کنند.

« با تشکر از وقتی که برای مطالعه این مطلب قرار دادید، شما می توانید با استفاده از قسمت نظرات سوالات حقوقی خود را مطرح کنید تا ما در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگو شما باشیم ».