اولین چیزی که باید در خصوص معافیت خدمت سربازی بدانیم این است که سن مشمولیت برای خدمت ۱۸ سالگی هست و پس از گذشت این سن باید خود را برای انجام خدمت سربازی معرفی کنیم .
در یک دید کلی معافیت از خدمت به دو صورت معافیت موقت و معافیت دایمی انجام میشود .
کسی که برای معافیت خدمت میخواهد اقدام کند باید دارای یک سری شرایط خاص باشد که با توجه به قانون نظام وظیفه این شرایط مشخص شده است . در ادامه میخواهیم انواع معافیت دایمی و موقت را باهم بررسی کنیم .
معافیت موقت از خدمت سربازی
۱_ معافیت تحصیلی موقت
معافیت تحصیلی زمانی صورت میگیرد که شخص ۱۸ سال تمام داشته باشد و پس از اتمام دوره ی مدرسه و دریافت مدرک دیپلم تصمیم به ادامه ی تحصیل دارد در این صورت پس از قبول شدن در آزمون سازمان سنجش یا کنکور از نظام وظیفه برگه ی معافیت موقت نظام وظیفه دریافت میکند تا ادامه ی تحصیل دهد .
برای هر کدام از مدارک تحصیلی در قانون نظام وظیفه یک زمان مشخصی برای معافیت موقت تعیین شده است که بعضا قابل تمدید هم هستند اما آن هم به صورت محدود قابل انجام است .
کاردانی پیوسته سال ۵/۲
کارشناسی نا پیوسته سال ۳
کترشناسی پیوسته سال ۵
کارشناسی ارشد نا پیوسته سال ۳
کارشناسی ارشد پیوسته سال ۶
دکترای پیوسته سال ۶
پزشکی دکتری پیوسته سال ۸
۲_ معافت کفالت موقت
معافیت از کفالت زمانی است که شخص مشمول خدمت نظام وظیفه است اما پدری مریض دارد که نیاز به مراقبت دارد یا مادری در این شرایط یا پدر مادر از هم جدا شده اند و مادر تنها است و یا پدری است که همسرش از دنیا رفته و یا از همسر جدا شده و کفاالت فرزند را بر عهده دارد . به طور کلی کفالت به معنای محافظت است و معافیت زمانی است که یکی از اقوام درجه یک نیاز به مراقبت به دلیل بیماری یا مراقبت دارد و در این صورت بعضا معافیت کفالت موقت داده میشود و زمانی که از شرایط کفالت بیرون آید معافیت شخص برداشته میشود و یا معافیت تا زمان موقت داده میشود و بعد از اتمام زمان در صورت ادامه داشتن شرایط خاص معافیت موقت دیگری داده میشود و اگر نه معافیت منقضی میشود و فرد باید برای انجام خدمت سربازی خود ار به نظام وظیفه معرفی کند .
۳_ معافیت پزشکی موقت
معافیت پزشکی برای وقتی است که شخص دارای بیماری خاصی است و یا قطع عضو شده است و یا مشکل سلامتی دارد که پس از گذشت زمان درست شدنی است مثلا مجنون و یا محجور موقت که در زمان گذران زمان جنون و محجوریت از خدمت معاف میشوند و معافیت موقت به ایشان داده میشود تا بیماری و مشکلشان برطرف شود و پس از رفع مشکل ایشان نیز خودشان را برای انجام خدمت نظام وظیفه باید آماده کنند .
۴_معافیت موقت حین انجام وظیفه
معافیت موقت حین انجام وظیفه زمانی است که شخص در حال انجام وظیفه ممشکلی برایش پیش میاید که باری ادامه ی انجام وظیفه مشکلی برایش ایجاد میشود و یا توانایی انجام خدمت را تا زمانی ندارد . در این صورت معافیت موقت به او داده میشود تا مشکل ایجاد شده برای ایشان رفع شود .
معافیت دایمی از خدمت سربازی
مواردی در معافیت دایم از خدمت سربازی وجود دارد که میتوان از این موارد نام برد :
۱_ معافیت از طریق خود خدمت سربازی
این معافیت که اکثرا با این مورد خدمت سربازیشان تمام میشود که شرایط آن اینگونه است که شخص در زمان مشمولیت و سن ۱۸ سال و یا پس از گذر معافین موقت خود را به نظام وظیفه معرفی میکنید و اعلام آمادگی میکنید تا نظام وظیفه باری شما مکانی را که در آن باید انجام وظیفه کنید و شرایطه که شما دارید را مورد بررسی قرار دهد و برای این کار اولین قدم پر کردن فرم داده شده از دفتر پلیس +۱۰ میباشد . پس از مشخص شدن مکان انجام خدمت سربازی باید ۲۴ ماه معادل ۲ سال به عنوان خدمت سربازی انجام وظیفه در محل تعیین شده باشد و پس از آن کارت پایان خدمت را دریافت میکنید .
۲_ معافیت دایم از طریق عفو رهبری
هر ساله مقام معظم رهبری افرادی را که از غیبت بسیار زیاد از انجام وظیفه در نظام وظیفه مشمول هستند را معاف از خدمت میکنند و این افراد حتما از شرایط سنی بالایی برخوردارند که دیگر قادر به اننجام وظیفه نمباشند
۳_معافیت دایم از طریق خرید خدمت سربازی
چند سالی میشود که قانون خرید سربازی را برداشته اند اما در آینده ممکن است برای زمان کمی این قانون را دوباره تصویب کنند و اجازه ی خرید را بدهند . در خرید خدمت سربازی چیزی که در قیمت آن تاثیر گذار است مدرک تحصیلی است . به طور کلی در شرایط گوناگون و مدرک تحصیلی متفاوت شرایط در خدمت سربازی و یا در این مورد هم تاثیر گذار است .
۴_معافیت دایم نخبگان
نخبگان هم میتوانند با مدرک نخبه بودن خود معافیت نخبگان بگیرند و یا حداقل کسری از اندازه ی خدمت سربازی بگیرند .
معافیت های دایمی دیگر:
۱_معافیت کفالت
اشخاصی که والدینشان از هم جدا شده باشند و مادری داشته باشند که به مراقبت احتیاج داشته باشد شامل این مورد میشوند . غیر از این مورد ، مواردی دیگر نیز هست که مربوط به قضیه کفالت میشود و به این صورت است که هر یک از اقوام درجه یک در شرایطی میتواند مشمول این بند شود مثل برادر و خواهر و مادر و پدری که نیاز به مراقبت داشته باشند و یا بیماری سختی که نیاز به مراقبت دارد داشته باشند و یا خواهری که همسر نداشته باشد و پدر مادر نیز در قید حیات نباشند و فاصله ی سنی بالای ۱۸ باشد و یا حتی پدری که همسرش فوت شده و فرزندی دارد که کودک است و نیاز به محافظت دارد … این موارد جزو بند کفالت قرار میگیرند و اشخاصی که این گونه شرایط و یا مشابه این شرایط را داشته باشند میتوانند از نظام وظیفه ، معافیت دایمی خدمت سربازی را دریافت کنند .
۲_معافیت پزشکی
معافیت پزشکی برای وقتی است که شخص دارای بیماری خاصی است و یا قطع عضو شده است و یا مشکل سلامتی دارد که پس از گذشت زمان درست شدنی نیست مثلا شخصی یک دست و یا دو دست خود را از دست داده باشد و یا نا بینا و ناشنوا باشد ؛ اینگونه افراد در شرایطی خاص میتوانند معافیت پزشکی دایمی بگیرند .
یکی از رایج ترین معافیت های دایمی از موضوع معافیت پزشکی , معافیت پزشکی چشم میباشد که با توجه به قوانین نظام وظیفه ، چشم اگر تا اندازه ای که مشکل برای دیدن به وجود بیاورد ضعیف باشد ( که دقیقا نمره چشم در قانون مشخص شده است ) میتواند مشمول این بند شود و نیز میتوان معافیت پزشکی چشم به طور دایم را از نظام وظیفه را گرفت.
نکته ی بسیار مهم در دریافت معافیت پزشکی چشم ، مدرک تحصیلی است ؛ چون در قانون نظام وظیفه شماره ی چشمی که مشمول معافیت افراد دارای مدرک تحصیلی دیپلم میباشند با افرادی که مدرک تحصیلیشان کارشناسی باشد متفاوت است و باید خیلی به این موضوع توجه شود . نمره ی چشم برای افراد دیپلمه ۶ و برای افراد داراری کارشناسی ۸ است .
۳_ معافیت ایثارگری
قانون نظام وظیفه اشخاصی که پدرشان در دفاع مقدس شرکت داشته باشند و یا دارای جانبازی باشند و یا شهید باشند و یا آزاده ( اسیر جنگی ) را به نسبت مدت حضور در جنگ و اندازه ی درصد جانبازی ؛ به ایشان کسری خدمت و یا نهایتا اگر اندازه و مدت تا انمدازه ی معافیت کلی باشد ، معاف دایم از خدمت به ایشان میدهند .
همواره قانون معافیت ایثارگری در حال عوض شدن است اما در حال حاضر مدت حضور در جنگ اگر بالای ۲۵ ماه باشد ، فرد ایثارگر میتواند یکی از فرزندان خود را معاف از خدمت سربازی کند .