عقد عاریه توافقی است که در آن یک طرف (معیر) مال خود را به طور رایگان برای استفاده موقت به طرف دیگر (مستعیر) میدهد، به شرطی که اصل مال باقی بماند جهت رزرو وقت مشاوره با شماره ۰۹۱۲۸۳۹۴۴۸۳ تماس حاصل فرمائید.
تعریف عقد عاریه :
عقد عاریه در فقه اسلامی و حقوق مدنی، قراردادی است که در آن یک طرف (عاریهدهنده) مال خود را بدون دریافت هیچگونه عوض یا اجرتی به طرف دیگر (عاریهگیرنده) میدهد تا از آن برای مدت معین یا به طور نامحدود استفاده کند. در این عقد، مالکیت مال به عاریهگیرنده منتقل نمیشود، بلکه تنها حق استفاده از مال برای مدت معین به او داده میشود. پس از استفاده، مال باید به وضعیت اولیه خود بازگردانده شود
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک ۷/۱ _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید
تعریف کلی:
عاریه به معنای تملیک موقت منفعت یا عین مال است که در آن شخص مال خود را به دیگری میدهد تا از آن استفاده کند و پس از استفاده، آن مال را به صاحبش بازگرداند. در این عقد، هیچگونه عوض یا اجرتی از سوی عاریهگیرنده به عاریهدهنده پرداخت نمیشود
ویژگیهای اصلی عقد عاریه:
رایگان بودن: عاریه به طور رایگان است و هیچگونه عوض یا اجرتی از طرف عاریهگیرنده به عاریهدهنده پرداخت نمیشودموقت بودن: مال به طور موقت به عاریهگیرنده داده میشود و پس از استفاده باید به صاحبش بازگردانده شود
انتقال منفعت، نه مالکیت: در این عقد، تنها منفعت مال به عاریهگیرنده داده میشود، نه مالکیت آن. مالکیت همچنان در دست عاریهدهنده باقی میماند
تعهد به بازگشت مال: عاریهگیرنده موظف است که مال را پس از استفاده، در همان وضعیت سالم یا طبیعی به صاحب آن بازگرداند
استفاده مشروع: مال باید برای استفادهای مشروع و حلال به عاریه داده شود و نمیتوان آن را برای کارهایی حرام یا غیرقانونی به عاریه داد
مثال:
اگر شخصی کتاب خود را به دیگری عاریه بدهد تا مطالعه کند، این کتاب باید پس از مطالعه و استفاده به صاحبش برگردد. در اینجا، هیچگونه اجرتی برای استفاده از کتاب پرداخت نمیشود و تنها منفعت کتاب (یعنی حق استفاده از آن) به عاریهگیرنده داده میشود
عقد عاریه یک عقد رایگان و موقت است که در آن مال (اعم از عین یا منفعت) برای استفاده به دیگری داده میشود و مالکیت آن همچنان برای صاحب مال باقی میماند. در این عقد، هیچگونه اجرتی برای استفاده از مال دریافت نمیشود و پس از پایان مدت استفاده، مال باید به صاحبش بازگردانده شود
شرایط عقد عاریه :
شرایط عقد عاریه در فقه اسلامی و حقوق مدنی به طور کلی به شرایطی اطلاق میشود که باید برای صحت این عقد رعایت شوند. این شرایط شامل شرایط عمومی عقدهای اسلامی، ویژگیهای خاص عاریه و الزامات طرفین است. در ادامه به بررسی این شرایط خواهیم پرداخت :
اهلیت طرفین:
هر دو طرف عاریهدهنده و عاریهگیرنده باید اهلیت قانونی داشته باشند. این بدان معناست که:
هر دو طرف باید عاقل، بالغ و رشید باشند
افراد غیر بالغ یا افراد غیر عاقل (مثل دیوانهها) نمیتوانند در این عقد شرکت کنند، مگر اینکه وصی یا قیم برای آنها قرارداد را منعقد کند
رضایت طرفین :
رضایت کامل و آگاهانه از هر دو طرف ضروری است
عقد عاریه باید به صورت اختیاری و بدون اجبار انجام شود. اگر یکی از طرفین تحت فشار یا فریب قرار گیرد، عقد باطل است
اگر هر یک از طرفین بخواهد از عقد عاریه خارج شود، چون عقد جایز است، میتواند این کار را انجام دهد
وجود مال معین و قابل استفاده:
مال باید مشخص و معین باشد. به عبارت دیگر، مال مورد عاریه باید دقیقا مشخص باشد تا هیچگونه ابهامی در مورد آن وجود نداشته باشد.
مال باید قابل استفاده مشروع باشد و تلف نشود. بنابراین، مال باید موجود و مناسب برای استفاده باشد
به عنوان مثال، اگر کتاب یا وسیلهای عاریه داده میشود، باید آن کتاب قابل خواندن باشد یا وسیله قابل استفاده
قصد استفاده مشروع:
هدف استفاده از مال باید مشروع و حلال باشد. نمیتوان مال را برای کارهای غیر قانونی یا حرام به عاریه داد
به عنوان مثال، عاریه دادن وسیله نقلیه برای استفاده در ارتکاب جرم یا فعالیت غیرقانونی، باطل و غیرمجاز است
توافق بر بازگشت مال :
در عقد عاریه، توافقی ضمنی یا صریح باید وجود داشته باشد که مال پس از استفاده به صاحبش بازگردانده شود
این بازگشت مال باید در همان وضعیت سالم و بدون تغییرات عمده باشد، مگر اینکه تغییرات ناشی از استفاده طبیعی و معمول باشد. در صورتی که مال دچار خسارت عمدی شود، عاریهگیرنده باید خسارت را جبران کند
عدم دریافت اجرت یا عوض:
عاریه، رایگان است. در این عقد هیچگونه اجرت یا عوضی برای استفاده از مال پرداخت نمیشود. اگر طرفین برای استفاده از مال هزینهای تعیین کنند، آن قرارداد به اجاره تبدیل میشود
اگر عاریهدهنده از عاریهگیرنده چیزی به عنوان عوض بخواهد، این دیگر عاریه نیست بلکه اجاره خواهد بود
استفاده محدود و معین:
مدت استفاده یا نوع استفاده باید مشخص باشد. در برخی موارد، مدت زمان یا هدف استفاده از مال باید محدود باشد
به عنوان مثال، اگر کسی کتاب خود را به دیگری عاریه میدهد، باید مشخص شود که برای چه مدت یا برای چه هدف خاصی به عاریه داده شده است
انتقال منفعت و نه مالکیت :
در عقد عاریه، تنها منفعت مال (حق استفاده از مال) به عاریهگیرنده داده میشود و مالکیت آن به او منتقل نمیشود
پس از پایان مدت استفاده، عاریهگیرنده باید مال را در همان وضعیت به صاحبش بازگرداند
مسئولیت در صورت تلف یا آسیب دیدن مال
در عقد عاریه، اگر مال بدون تقصیر یا تفریط آسیب ببیند، عاریهگیرنده مسئولیت نخواهد داشت
اما اگر تعدی (یعنی استفاده نادرست یا تجاوز از حدود) یا تفریط (یعنی سهلانگاری در مراقبت از مال) از سوی عاریهگیرنده انجام شود، او مسئول جبران خسارت خواهد بود
نتیجهگیری:
شرایط عقد عاریه شامل موارد زیر است:
اهلیت طرفین: طرفین باید بالغ، عاقل و رشید باشند
رضایت طرفین: عقد باید به صورت اختیاری و با رضایت کامل طرفین انجام شود
وجود مال معین و قابل استفاده: مال باید معین، موجود و قابل استفاده باشد
قصد استفاده مشروع: مال باید برای استفاده حلال و مشروع عاریه داده شود
توافق بر بازگشت مال: مال باید پس از استفاده به صاحبش بازگردانده شود
عدم دریافت اجرت: عقد عاریه رایگان است و هیچگونه اجرت یا عوضی برای استفاده از مال پرداخت نمیشود
استفاده محدود: استفاده از مال باید معین و محدود به مدت یا هدف خاصی باشد
انتقال منفعت، نه مالکیت: در عاریه تنها منفعت مال منتقل میشود، نه مالکیت آن
مسئولیت در صورت خسارت: عاریهگیرنده باید مال را به همان وضعیت به صاحبش بازگرداند و مسئول جبران خسارت در صورت تعدی یا تفریط است
رعایت این شرایط بهویژه در امور حقوقی و فقهی برای صحت و اعتبار عقد عاریه ضروری است
تفاوت ودیعه و عاریه چیست؟
تفاوت اصلی در هدف و استفاده از مال هست :
در عاریه، مال برای این به شخص داده میشود که از آن استفاده کند. یعنی مثلاً کتابی را به کسی میدهی تا بخواند، یا ماشینت را برای چند روز به دوستی میدهی تا ازش استفاده کند. پس هدف از عاریه، بهرهبردن از مال است
اما در ودیعه، مال را به کسی میسپاری فقط برای نگهداری، نه استفاده. مثلاً طلا یا وسیلهای را به دوستی میدهی که برایت نگه دارد تا وقتی برگردی. اون حق استفاده از اون مال رو نداره، فقط باید ازش مراقبت کنه
از نظر وظایف :
در عاریه، شخصی که مال را میگیرد (عاریهگیرنده)، وظیفه داره که از اون مال به شکل درست استفاده کنه و بعد هم همون مال رو برگردونه
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک ۷/۱ _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید
ولی در ودیعه، کسی که مال به او داده شده (ودعی)، فقط وظیفه داره از مال مراقبت کنه، و هیچگونه استفادهای از اون مال حق نداره بکنه
در مورد مسئولیت یا ضمان :
در هر دو عقد، اگر کسی که مال دستشه، کوتاهی نکنه و مال به دلایلی خارج از کنترلش از بین بره، معمولاً ضامن نیست
اما اگر شخص استفاده نادرست کنه یا در نگهداری سهلانگاری کنه، در هر دو حالت مسئول جبران خسارت خواهد بود
از لحاظ کاربرد :
عاریه بیشتر در مواردی به کار میره که فرد بخواد رایگان از مال دیگری استفاده کنه (مثلاً ماشین، ابزار، کتاب)
ودیعه بیشتر در مواردی هست که فرد بخواد مالش رو امانت بده تا دیگری فقط ازش نگهداری کنه (مثلاً پول یا وسایل ارزشمند)
خلاصه خیلی ساده :
اگر چیزی رو به کسی دادی تا فقط نگه داره= ودیعه
اگر دادی تا استفاده کنه و بعد پس بده = عاریه
برای انعقاد عقد عاریه در فقه اسلامی و حقوق مدنی شرایط خاصی باید رعایت شود تا عقد صحیح و معتبر باشد. این شرایط شامل شرایط عمومی عقد در فقه و حقوق، ویژگیهای خاص عاریه و تعهدات طرفین است. در اینجا به بررسی این شرایط میپردازیم :
اهلیت طرفین:
طرفین عقد عاریه باید اهلیت لازم برای عقد را داشته باشند. این به معنای این است که هر دو طرف باید دارای شرایط زیر باشند:
عاقل و بالغ باشند :
رشید باشند و در انجام عقد بتوانند تصمیمات آگاهانه بگیرند
افرادی که از نظر قانونی محجور هستند (مثلاً افراد غیر بالغ یا افراد دارای مشکلات عقلانی) نمیتوانند عقد عاریه منعقد کنند
رضایت طرفین
هر دو طرف قرارداد (عاریهدهنده و عاریهگیرنده) باید رضایت کامل داشته باشند. این رضایت باید آزادانه و بدون هیچ گونه فشاری باشد. عقد عاریه به صورت اختیاری باید انجام شود و در صورت وجود اجبار، عقد باطل خواهد بود
وجود مال معین و قابل استفاده:
مالی که برای عاریه داده میشود باید مشخص و قابل استفاده باشد. در غیر این صورت عقد باطل خواهد بود. به عبارت دیگر:
مال باید معین باشد (یعنی مشخص باشد که چه چیزی به عاریه داده میشود)
مال باید برای استفاده قابل استفاده باشد. برای مثال، اگر کتابی به عاریه داده میشود، باید کتاب قابل خواندن باشد
قصد استفاده مشروع :
مالی که به عاریه داده میشود باید برای استفاده مشروع و حلال باشد. نمیتوان مال را برای کارهای غیرقانونی یا حرام به عاریه داد. به عنوان مثال، عاریه دادن ماشین برای استفاده در کارهای غیرقانونی مانند ارتکاب جرم، باطل خواهد بود
توافق بر بازگشت مال :
در عقد عاریه باید توافقی وجود داشته باشد که مال پس از استفاده به صاحبش بازگردانده شود. این توافق ممکن است صریح یا ضمنی باشد. پس از پایان مدت استفاده یا استفاده کامل از مال، عاریهگیرنده موظف است مال را در همان وضعیت سالم یا طبیعی به صاحب آن بازگرداند
عدم دریافت اجرت یا عوض :
عاریه باید به صورت رایگان باشد. به عبارت دیگر :
هیچگونه اجرت یا عوضی برای استفاده از مال پرداخت نمیشود
اگر طرفین برای استفاده از مال هزینهای تعیین کنند، آن قرارداد به اجاره تبدیل خواهد شد
استفاده محدود و معین
در عقد عاریه، مدت زمان استفاده از مال باید مشخص و معین باشد، یا در صورتی که مدت مشخصی تعیین نشده باشد، باید مشخص شود که مال برای استفاده چه مدت در اختیار عاریهگیرنده قرار میگیرد
انتقال منفعت، نه مالکیت:
در عقد عاریه، مالکیت مال به عاریهگیرنده منتقل نمیشود، بلکه فقط منفعت مال (یعنی حق استفاده از مال) به او داده میشود. مالکیت همچنان در دست صاحب مال باقی میماند
مسئولیت در صورت خسارت :
عاریهگیرنده مسئول است که مال را در وضعیت سالم بازگرداند. اگر مال در اثر سهلانگاری یا تعدی عاریهگیرنده آسیب ببیند یا تلف شود، او باید خسارت را جبران کند
برای انعقاد عقد عاریه شرایط زیر باید رعایت شود:
اهلیت طرفین: هر دو طرف باید بالغ، عاقل و رشید باشند
رضایت طرفین: عقد باید به صورت اختیاری و با رضایت کامل طرفین انجام شود
وجود مال معین و قابل استفاده: مال باید مشخص و قابل استفاده باشد
قصد استفاده مشروع: مال باید برای استفاده حلال و مشروع به عاریه داده شود
توافق بر بازگشت مال: مال پس از استفاده باید به صاحبش بازگردانده شود
عدم دریافت اجرت یا عوض: عاریه به صورت رایگان است
استفاده محدود و معین: استفاده از مال باید مدت معین داشته باشد
انتقال منفعت، نه مالکیت: مالکیت مال منتقل نمیشود
مسئولیت در صورت خسارت: عاریهگیرنده باید در صورت آسیب به مال، خسارت را جبران کند
رعایت این شرایط برای صحت عقد عاریه ضروری است و اگر یکی از این شرایط رعایت نشود، عقد عاریه ممکن است باطل یا نافذ نباشد
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک ۷/۱ _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید