مواعد قانونی به مهلت‌هایی گفته می‌شود که در قوانین مختلف تعیین شده‌اند مشاوره حقوقی رایگان با وکیل با شماره ۰۹۱۲۸۳۹۴۴۸۳ تماس حاصل فرمائید.
مواعد قانونی
و افراد، مراجع قضائی، اداری یا اجرایی موظف‌اند در آن بازه زمانی اقدام مشخصی را انجام دهند. این مواعد معمولاً در قوانین صریحاً مشخص شده و الزام‌آورند. به‌عنوان مثال، مهلت تجدیدنظرخواهی در دعاوی حقوقی ۲۰ روز و در دعاوی کیفری ۲۰ روز (داخل کشور) و ۲ ماه (خارج کشور) است.
در صورتی که اقدام لازم در این بازه انجام نشود، ممکن است حقوق فرد زائل شود؛ برای مثال، اگر فرد در مهلت مقرر تجدیدنظرخواهی نکند، رأی دادگاه قطعی می‌شود.
تفاوت مواعد قضائی با مواعد قانونی
مواعد قانونی به مهلت‌هایی گفته می‌شود که در قوانین مختلف تعیین شده‌اند و افراد، مراجع قضائی، اداری یا اجرایی موظف‌اند در آن بازه زمانی اقدام مشخصی را انجام دهند. این مواعد معمولاً در قوانین صریحاً مشخص شده و الزام‌آورند. به‌عنوان مثال، مهلت تجدیدنظرخواهی در دعاوی حقوقی ۲۰ روز و در دعاوی کیفری ۲۰ روز (داخل کشور) و ۲ ماه (خارج کشور) است.
در صورتی که اقدام لازم در این بازه انجام نشود، ممکن است حقوق فرد زائل شود؛ برای مثال، اگر فرد در مهلت مقرر تجدیدنظرخواهی نکند، رأی دادگاه قطعی می‌شود.
تفاوت اصلی بین مواعد قانونی و مواعد قضائی در این است که هرکدام در زمینه‌های مختلف و با قواعد خاص خود اعمال می‌شوند:
-
مواعد قانونی:
این مواعد به مهلت‌هایی اطلاق می‌شود که در قوانین مختلف (مثلاً قانون مدنی، قانون آیین دادرسی مدنی، قانون مجازات اسلامی و …) تعیین شده‌اند.
این مهلت‌ها به‌طور عمومی و برای همه افراد در شرایط مشابه و مشخص وضع می‌شوند.
عدم رعایت مهلت قانونی ممکن است موجب از دست دادن حق یا قطعی شدن تصمیمات شود (مثل مهلت تجدیدنظرخواهی یا اعتراض به رأی
-
مواعد قضائی:
این مواعد به مهلت‌هایی گفته می‌شود که قاضی در جریان رسیدگی به یک پرونده خاص، بر اساس شرایط و مقتضیات پرونده تعیین می‌کند.
این مواعد ممکن است تحت تأثیر تشخیص قاضی باشد و معمولاً انعطاف‌پذیرتر از مواعد قانونی هستند.
قاضی می‌تواند این مهلت‌ها را تغییر دهد یا تمدید کند بسته به شرایط خاص پرونده.
خلاصه:
مواعد قانونی: مهلت‌هایی که در قوانین مشخص و ثابت است.
مواعد قضائی: مهلت‌هایی که قاضی در جریان رسیدگی پرونده برای اقدامات خاص تعیین می‌کند.
ماده ۴۴۲
مواعدی را که قانون تعیین نکرده است دادگاه معین خواهد کرد. موعد دادگاه باید به مقداری باشد که انجام امر مورد نظر در آن امکان داشته باشد. موعد به سال یا ماه یا هفته و یا روز تعیین خواهد شد.
در مورد مواعد قانونی، مفاهیم “روز ابلاغ” و “روز اقدام” به شرح زیر هستند:
روز ابلاغ:
روز ابلاغ به معنای روزی است که اوراق قضائی (مانند رأی، احضاریه، اخطار یا هرگونه سند قانونی مربوط به پرونده) به طرفین ابلاغ می‌شود. این روز آغاز محاسبه مهلت برای اقدام در پرونده است. به عبارت دیگر، موعد قانونی از روز بعد از ابلاغ شروع می‌شود و روز ابلاغ جزو مهلت محسوب نمی‌شود.
روز اقدام:
روز اقدام به روزی گفته می‌شود که فرد یا طرف دعوا باید بر اساس مواعد قانونی یا دستورات صادره از مراجع قضائی، اقدام مشخصی را انجام دهد. این اقدام می‌تواند شامل اعتراض به رأی، درخواست تجدیدنظر، دفاعیات جدید یا هر اقدام قانونی دیگر باشد که در مهلتهای مقرر انجام می‌شود.
نمونه:
اگر رای دادگاه در تاریخ ۱ فروردین به شما ابلاغ شود و مهلت تجدیدنظر ۲۰ روز باشد، اولین روز از مهلت برای تجدیدنظرخواهی ۲ فروردین خواهد بود (چون روز ابلاغ یعنی ۱ فروردین جزو مهلت محسوب نمی‌شود). شما باید اقدام خود را تا تاریخ ۲۰ فروردین انجام دهید.
ماده ۴۴۵
موعدی که ابتدای آن تاریخ ابلاغ یا اعلام ذکر شده است، روز ابلاغ و اعلام وهمچنین روز اقدام جزء مدت محسوب نمی‌شود.
انواع مواعد قانونی و مواعد قضائی
دادن مهلت و تجدید مواعد قانونی
تجدید مهلت قانونی در مورد اعتراض به حکم غیابی و تجدید نظرخواهی و فرجام خواهی و اعاده ی دادرسی ممنوع است… . بنابراین دادگاه نمی تواند مهلت قانونی این شکایات را که حسب مورد ۲۰ روز(برای افراد مقیم ایران) و ۲ ماه(برای افراد مقیم خارج از کشور) است افزایش دهد.
ADL724.COM
DAD724.COM
VAKIL724.COM
استثنائات
- تجدید مهلت قانونی طرق شکایت ازآراء(به علت عذر موجه): موارد تجدید مهلت به قرار زیر است:
الف) مرضی که مانع حرکت است.
ب) فوت یکی از والدین همسر یا اولاد.
ج) توقیف یا حبس بودن به نحوی که نتوان در مهلت مقرر عملی را که باید انجام داد انجام دهد.
د) حوادث قهریه از قبیل سیل و زلزله و… .
دوم مواعد قضایی
مواعد قضایی مواعدی است که دادگاه برای انجام اعمالی تعیین می کند که در جریان دادرسی اصحاب دعوا و یا اشخاص دیگری که به گونه ای در ارتباط با دادرسی هستند باید انجام دهند.در احتساب مواعد قضایی تمام مواردی که در مواعد قانونی باید رعایت گردد نیز باید رعایت شود .
نمونه هایی از مواعد قضایی مثل :
۱-ارجاع امر به کارشناس یا شخص ثالثی که باید برابر ماده (۲۱۲) به دستور شعبه رسیدگی کننده اسناد و اطلاعات مورد درخواست را به شعبه مزبور ارسال کند و … . این مواعد در قانون تعیین نگردیده و مرجع رسیدگی کننده با برآورد مدتی که می بایست صرف انجام عمل مورد نظر شود، رأساً آن را تعیین می نماید (ماده ۴۴۲). همچنین در صورتی که دادگاه قرار ارجاع امر به کارشناس را صادر می نماید در قرار مزبور مدتی که کارشناس باید اظهار نظر کند را نیز تعیین می کند که می تواند بر مبنای روز یا ماه باشد (پانزده روز، دو ماه و…….
۲-چنانچه یکی از اصحاب دعوا در موضوع تحت رسیدگی، به پرونده مدنی دیگری استناد نماید، دادگاه به درخواست او خطاب به مرجع ذی ربط تقاضانامه ای به او می دهد تا رونوشت موارد استنادی در مدت معینی (مثلاً بیست و پنج روزه) به او داده شود
ضمانت اجرای رعایت مواعد قضایی:
در صورتی که شخصی که موعد قضایی نسبت به او تعیین گردیده در موعد مقرر اقدام به انجام عمل مربوطه ننماید ضمانت اجرای مقرر قانونی در مورد او اجرا می شود:
- کارشناس اگر در مهلت قانون اقدام به انجام عمل مربوطه را ننماید و نظر خود را به دفتر دادگاه تسلیم نکند تخلف شمرده شده و با اعلام دادگاه مرجع صالح مجازات انتظامی مربوط را نسبت به وی اعمال می کند.
- در صورتی که اشخاص مذکوردرماده ۲۱۲(ق.ج) در موعدی که دادگاه تعیین کرده اسناد و اطلاعات مورد درخواست دادگاه را به دادگاه ارائه ننمایند موجب می شود کسی که مسئولیت ارائه نشدن سند متوجه اوست در معرض انفصال موقت از خدمات دولتی قرار گیرد.
تمدید مواعد قضایی
مهلت دادن در مواعدی که دادگاه تعیین می کند فقط برای یک بار مجاز است. به موجب تبصره ی ماده ۴۵۰(ق.ج): مقررات مربوط به مواعد شامل تجدید جلسات دادرسی نمی باشد
شیوه احتساب مواعد قضایی:
در احتساب مواعد قضایی تمام قواعدی که در احتساب مواعد قانونی بررسی گردید در حدی که قابل انطباق است باید مورد لحاظ قرار گیرد؛ بنابراین، چنانچه شخصی که نسبت به او موعد قضایی باید تعیین گردد خارج کشور باشد با توجه به ملاک ماده (۴۴۶) موعد مزبور نمی تواند کمتر از دوماه باشد. در شیوه احتساب مواعد قضایی در صورتی قواعد مجرا در شیوه احتساب مواعد قانونی باید رعایت گردد که موعد قضایی به روز، هفته یا ماه تعیین شده باشد. بنابراین چنانچه دادگاه شخص را مکلف به انجام عملی نمود و حداکثر تاریخ آن را برای مثال روز بیست و سوم بهمن تعیین کرد در این روز موعد منقضی می شود (ماده ۴۴۹) مگر این که مصادف با تعطیلی شود که یا غیر منتظره بوده و یا دادگاه به آن توجه نکرده باشد که در این صورت روز آخر موعد به روز بعد از تعطیل منتقل می شود.
نحوه محاسبه مهلت ها و مواعد:
مواعد مقرر در قانون بر حسب مورد به روز یا ماه یا سال محاسبه می‌گردد.»)
سؤال ـ در قوانین و مقررات لازم‌الاجرای کنونی مواعد بر حسب مورد گاه به روز تعیین شده و زمانی به ماه و وقتی نیز به سال مشخص شده است مثلاً مهلت مقرر برای انقضای اخطار رفع نقص یا تجدیدنظرخواهی به روز و مهلت مقرر برای تجدیدنظرخواهی کسانی که مقیم خارج هستند به ماه و همچنین مهلت مراجعه برای اخذ گواهی عدم‌پرداخت چک و یا اقدام برای شکایت کیفری چکهای بی‌محل به ماه تعیین شده و در خصوص اقدام برای شکایت علیه ظهرنویس یا شمول مرور زمان، موعد به سال تعیین گردیده است محاسبه مهلتهای فوق چگونه است؟
جواب :نظریه شماره۳۹۹۲/۷ ـ ۱۹/۵/۱۳۸۲ نظریه اداره کل حقوقی و تدوین قوانین قوه قضائیه:
اصولاً مواعدی که در قانون تعیین شده است یا به روز است و یا به ماه و هفته و سال، بنابراین چنانچه تاریخ ابلاغ رأی بدوی مثلاً تاریخ معینی باشد، تاریخ آغاز مهلت بیست روزه تجدیدنظرخواهی از آن تاریخ معین به نحو روزشمار به مدت بیست روز احتساب می‌گردد که با منظور داشتن روزهای ابلاغ و اقدام جمعاً بیست و دو روز می‌گردد و یا اگر فرضاً مهلت اعتراض یک ماه و یا دو ماه تعیین شده باشد ماه سی روز و دو ماه ۶۰ روز می‌شود. اما اگر در تعیین موعد بحث از سال شود مثل تعدیل مال‌الاجاره در این صورت برای حصول شرایط تعدیل مدت سه سال شمسی احتساب می‌گردد و در مورد چک نیز باید ماههای شمسی از تاریخ صدور چک محاسبه شو
آیا تعطیلات از مواعد کسر می گردد؟
ماده ۴۴۴ قانون آیین دادرسی مدنی بیان می‌کند که اگر آخرین روز از یک مهلت قانونی با تعطیلی رسمی یا عدم آمادگی دستگاه قضایی مصادف شود، آن روز جزو مهلت محاسبه نمی‌شود و موعد تا اولین روز کاری بعد از تعطیلی یا رفع مانع تمدید خواهد شد.
توضیح و کاربرد ماده ۴۴۴:
اگر مهلت تجدیدنظرخواهی، فرجام‌خواهی، واخواهی یا هر اقدام قانونی دیگر در روزی تمام شود که دستگاه قضایی تعطیل است (مثلاً جمعه یا تعطیلات رسمی)، این روز به حساب نمی‌آید و فرد می‌تواند در اولین روز کاری بعد از تعطیلات اقدام کند.
همچنین اگر به دلیل مشکلات دستگاه قضایی (مانند خرابی سامانه‌ها یا اعتصاب کارمندان دستگاه قضایی) امکان اقدام وجود نداشته باشد، این ماده اعمال می‌شود و مهلت تمدید خواهد شد.
مثال:
اگر آخرین روز مهلت تجدیدنظرخواهی روز جمعه باشد، این روز محاسبه نمی‌شود و شما می‌توانید در روز شنبه (اولین روز کاری بعدی) درخواست خود را ثبت کنید.
ماده ۴۴۴
چنانچه روز آخر موعد، مصادف با روز تعطیل ادارات باشد و یا به جهت اماده نبودن دستگاه قضایی مربوط امکان اقدامی نباشد، آن روز به حساب نمی اید و روز آخر موعد، روزی خواهد بود که ادارات بعد از تعطیل یا رفع مانع باز می‌شوند.
قانون مجازات اسلامی، مواعد قانونی
در قانون مجازات اسلامی، مواعد قانونی شامل مهلتهای مشخصی است که برای اجرای احکام، اعتراض، مرور زمان، و دیگر اقدامات مرتبط با جرائم تعیین شده‌اند. برخی از مهم‌ترین مواعد قانونی در این قانون عبارت‌اند از:
- ۱. مواعد مربوط به مرور زمان در مجازات‌ها
مرور زمان به معنای سپری شدن مدت مشخصی پس از وقوع جرم یا صدور حکم قطعی است که موجب سقوط تعقیب، مجازات یا اجرای حکم می‌شود.
طبق مواد ۱۰۵ تا ۱۱۳ قانون مجازات اسلامی، مرور زمان بسته به شدت جرم متفاوت است:
جرائم موجب حد، قصاص و دیه: شامل مرور زمان نمی‌شوند.
جرائم تعزیری درجه ۱ تا ۳ (مثل اختلاس بالای ۱ میلیارد تومان): ۱۵ سال
جرائم تعزیری درجه ۴ (مثل جعل اسناد مهم): ۱۰ سال
جرائم تعزیری درجه ۵ (مثل تصرف غیرقانونی در اموال عمومی): ۷ سال
ADL724.COM
DAD724.COM
VAKIL724.COM
جرائم تعزیری درجه ۶ (مثل تهدید به قتل): ۵ سال
جرائم تعزیری درجه ۷ و ۸ (مثل توهین ساده): ۳ سال
نکته: مرور زمان شامل تعقیب جرم، صدور حکم و اجرای حکم می‌شود و در شرایط خاص ممکن است متوقف یا تعلیق گردد.
۲-مواعد قانونی برای اعتراض به احکام کیفری
برخی از مهلتهای مهم برای اعتراض در پرونده‌های کیفری شامل موارد زیر است:
مهلت واخواهی (اعتراض به رأی غیابی)
۲۰ روز برای افراد مقیم ایران
۲ ماه برای افراد مقیم خارج از کشور
مهلت تجدیدنظرخواهی از رأی کیفری (ماده ۴۳۹ قانون آیین دادرسی کیفری):
۲۰ روز برای افراد مقیم ایران
۲ ماه برای افراد مقیم خارج از کشور
مهلت فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور:
۲۰ روز برای افراد داخل کشور
۲ ماه برای افراد خارج از کشور
مهلت اعتراض به قرارهای کیفری (مثل قرار منع تعقیب یا بازداشت موقت):
۱۰ روز از تاریخ ابلاغ قرار
۳. مواعد مربوط به اجرای احکام کیفری
اجرای حکم قصاص و حدود: تابع تشریفات خاص است و در برخی موارد تا یک سال پس از صدور حکم فرصت برای جلب رضایت اولیای دم وجود دارد.
مهلت پرداخت دیه: در جرائم غیرعمدی مانند قتل خطای محض، پرداخت دیه معمولاً تا ۲ سال تعیین می‌شود (ماده ۴۸۸ قانون مجازات اسلامی).
مهلت اجرای احکام تعزیری: بسته به نوع مجازات، حکم باید در مهلت قانونی اجرا شود و در غیر این صورت ممکن است مشمول مرور زمان گردد.
۴. مواعد قانونی در تعیین مجازات و آزادی مشروط
مهلت لازم برای درخواست آزادی مشروط:
در جرائم تعزیری با حبس بیش از ۱۰ سال → پس از تحمل حداقل نصف مجازات
در سایر جرائم تعزیری → پس از تحمل حداقل یک‌سوم مجازات
مهلت تعلیق اجرای مجازات: طبق ماده ۴۶ قانون مجازات اسلامی، مدت تعلیق اجرای مجازات ۱ تا ۵ سال است.
۵. سایر مواعد قانونی مهم در قانون مجازات اسلامی
مهلت اعاده دادرسی در پرونده‌های کیفری: یک ماه از تاریخ اطلاع از حکم
مهلت اجرای حد سرقت (در صورت عدم جلب رضایت شاکی): بدون محدودیت زمانی
مهلت درخواست تبدیل مجازات به جزای نقدی: معمولاً قبل از قطعیت حکم یا در اجرای احکام کیفری
م.محمدزاده