کلاهبرداری با NFT و دارایی دیجیتال

کلاهبرداری در حوزه NFT (توکن‌های غیرمثلی) با رشد سریع این بازار دیجیتال، به شکل‌های پیچیده و متنوعی ظاهر شده است. کلاهبرداران با سوءاستفاده از ناآگاهی کاربران، نبود نظارت کافی، و جذابیت مالی NFTها، روش‌های مختلفی برای فریب افراد به‌کار می‌برند.

در ادامه، رایج‌ترین روش‌های کلاهبرداری NFT را به‌صورت کامل برایت شرح می‌دهم:

 روش‌های رایج کلاهبرداری NFT

۱. راگ‌پول (Rug Pull)

• توسعه‌دهندگان پروژه NFT با تبلیغات گسترده، کاربران را جذب می‌کنند.
• پس از فروش NFTها و جمع‌آوری سرمایه، پروژه را رها کرده و ناپدید می‌شوند.
• نمونه معروف: پروژه Frosties NFT که بیش از ۱.۳ میلیون دلار کلاهبرداری کرد.

۲. فیشینگ (Phishing)

• ارسال لینک‌های جعلی از طریق ایمیل یا شبکه‌های اجتماعی برای سرقت اطلاعات کیف پول دیجیتال.
• کاربران با کلیک روی این لینک‌ها، اطلاعات حساس خود را وارد کرده و دارایی‌شان به سرقت می‌رود.
• در حمله‌ای به OpenSea، بیش از ۱.۷ میلیون دلار NFT از کاربران دزدیده شد. کلاهبرداری با NFT و دارایی دیجیتال

۳. فروش NFT جعلی

• کپی آثار هنری معروف و فروش آن‌ها به‌عنوان NFT اصلی.
• خریدار بدون بررسی اعتبار اثر، توکن بی‌ارزش دریافت می‌کند.

۴. ایردراپ‌های تقلبی

• ارسال NFT رایگان به کاربران با هدف جذب آن‌ها به سایت‌های جعلی.
• کاربران برای فعال‌سازی NFT وارد سایت شده و کلید خصوصی کیف پولشان را وارد می‌کنند، که منجر به سرقت دارایی می‌شود.

۵. پامپ و دامپ (Pump & Dump)

• تبلیغات گسترده برای افزایش مصنوعی قیمت یک مجموعه NFT.
• پس از جذب خریداران، کلاهبرداران NFTهای خود را می‌فروشند و قیمت سقوط می‌کند، در نتیجه خریداران ضرر می‌کنند.

۶. سایت‌های فروش جعلی

• طراحی فروشگاه‌های تقلبی مشابه پلتفرم‌های معتبر مانند OpenSea.
• کاربران در این سایت‌ها NFTهایی را می‌خرند که اصلاً وجود ندارند یا متعلق به فروشنده نیستند.

۷. جعل هویت در شبکه‌های اجتماعی

• ایجاد حساب‌های جعلی با نام برندهای معروف NFT برای فروش آثار تقلبی یا جذب سرمایه.

 راه‌های پیشگیری از کلاهبرداری NFT

• خرید فقط از پلتفرم‌های معتبر و رسمی
• بررسی سوابق پروژه و تیم توسعه‌دهنده
• استفاده از کیف پول‌های امن و فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای
• پرهیز از کلیک روی لینک‌های ناشناس یا مشکوک
• تحقیق درباره ایردراپ‌ها و پروژه‌های جدید قبل از تعامل

سؤال خیلی مهمیه  چون دنیای NFT هم جذابه و هم پر از ریسک.
برای اینکه گرفتار کلاهبرداری‌های NFT نشیم، باید هم گاهی حقوقی و هم هوشیاری عملی داشته باشیم.

راه‌های پیشگیری از کلاهبرداری NFT

۱. تحقیق درباره پروژه یا فروشنده

هیچ‌وقت به تبلیغات پرزرق‌وبرق اکتفا نکن.
بررسی کن:

 سازندگان پروژه چه کسانی هستن؟
آیا سابقه معتبر دارن؟
آیا اطلاعات شفاف در سایت یا شبکه‌های رسمی وجود داره؟

۲. استفاده از پلتفرم‌های معتبر

NFT رو فقط از بازارهای شناخته‌شده و معتبر (مثل OpenSea یا Rarible) بخر.
سایت یا لینک ناشناس رو باز نکن؛ چون خیلی از فیشینگ‌ها همین‌جا رخ می‌ده.

۳. بررسی مالکیت و اصالت NFT

مطمئن شو فروشنده واقعاً صاحب اثر یا توکن هست.
از طریق بلاک‌چین می‌شه تاریخچه خرید و مالکیت رو بررسی کرد.

۴. هوشیاری نسبت به وعده‌های غیرواقعی

هر پروژه‌ای که سود تضمینی، افزایش قیمت سریع یا NFT رایگان وعده بده، مشکوکه.
به‌ویژه ایردراپ‌ها و تبلیغات “کلیک کن و NFT بگیر” خطرناک هستن.

۵. محافظت از کیف‌پول دیجیتال

کلید خصوصی (Private Key) یا عبارت بازیابی (Seed Phrase) رو به هیچ‌کس نده.
از کیف‌پول سخت‌افزاری برای امنیت بیشتر استفاده کن.
همیشه دقت کن مجوزهایی که به قراردادهای هوشمند می‌دی محدود باشه.

۶. آگاهی از روش‌های رایج کلاهبرداری

اگر روش‌های پامپ و دامپ، راگ پول، فیشینگ و … رو بشناسی، کمتر فریب می‌خوری.
قبل از سرمایه‌گذاری وقت بذار و تحقیق کن.

۷. استفاده از مشاوره حقوقی

چون قوانین NFT هنوز شفاف نیست، بهتره قبل از سرمایه‌گذاری جدی، از یک حقوقدان یا مشاور مالی مشورت بگیری.

برای در امان موندن از کلاهبرداری‌های NFT باید:

هوشیار باشی (تحقیق و بررسی)،
محتاط باشی (عدم اعتماد سریع به تبلیغات)،
مطمئن باشی (پلتفرم و کیف‌پول امن)،
و در نهایت آگاهی حقوقی داشته باشی.

خیلی پرسش خوبی کردی چون NFT و دارایی‌های دیجیتال هنوز در قوانین ایران صراحت ندارن، اما می‌شه از قواعد عمومی حقوق کیفری و جرایم رایانه‌ای برای شکایت استفاده کرد.

نحوه شکایت از کلاهبرداری NFT در ایران

۱. جمع‌آوری مدارک و مستندات

اسکرین‌شات از گفت‌وگوها، آگهی‌ها و تراکنش‌ها
رسید واریز رمزارز یا پرداخت ریالی
آدرس کیف‌پول دیجیتال فرد کلاهبردار
لینک سایت یا پلتفرم جعلی

هرچقدر مدارک بیشتر باشه، پیگیری راحت‌تر می‌شه.

۲. ثبت شکایت در مراجع قانونی

سامانه ثنا (برای تنظیم شکواییه آنلاین)
پلیس فتا (مراجعه حضوری یا ثبت گزارش در سایت پلیس فتا)
دادسرای ویژه جرایم رایانه‌ای در تهران یا شعب مرتبط در شهرستان‌ها

۳. عنوان‌های کیفری قابل استناد

چون NFT به‌طور خاص توی قانون نیومده، شکایت معمولاً تحت این عناوین مطرح می‌شه:

کلاهبرداری رایانه‌ای (ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای)
تحصیل مال نامشروع (ماده ۲ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری)
سرقت یا دسترسی غیرمجاز به داده‌های دیجیتال (مواد ۱ و ۱۲ قانون جرایم رایانه‌ای)

۴. روند رسیدگی

۱. دادسرا پرونده رو ثبت و به پلیس فتا ارجاع می‌ده.
2. پلیس فتا بررسی‌های فنی (ردیابی تراکنش، شناسایی IP و …) رو انجام می‌ده.
3. در صورت احراز وقوع جرم و شناسایی متهم، پرونده برای صدور کیفرخواست به دادگاه کیفری ارسال می‌شه.

۵. امکان طرح دعوای حقوقی

علاوه بر شکایت کیفری، قربانی می‌تونه به استناد مسئولیت مدنی، دعوای حقوقی هم طرح کنه و استرداد وجوه و خسارت رو بخواد.

برای شکایت از کلاهبرداری NFT باید:

۱. همه مدارک و تراکنش‌ها رو جمع‌آوری کن
2. از طریق **پلیس فتا یا دادسرای جرایم رایانه‌ای شکواییه تنظیم کنی.
3. با استناد به مواد قانون جرایم رایانه‌ای و کلاهبرداری، پیگیر پرونده بشی.
4. در صورت امکان، همزمان دعوای حقوقی برای جبران خسارت مطرح کنی.

قطعاً. چالش‌های حقوقی NFT یکی از پیچیده‌ترین و مبهم‌ترین حوزه‌ها در تقاطع فناوری و قانون است. از آنجایی که قوانین عمدتاً مبتنی بر جغرافیا و دارایی‌های فیزیکی هستند، تطبیق آن‌ها با دارایی‌های دیجیتال غیرمتمرکز مانند NFT بسیار دشوار است. کلاهبرداری با NFT و دارایی دیجیتال

در ادامه مهم‌ترین چالش‌های حقوقی NFT را به تفکیک شرح می‌دهم:

۱. چالش مالکیت معنوی (کپی‌رایت – Copyright)

این بزرگ‌ترین و رایج‌ترین چالش حقوقی NFT است.

• سوءتفاهم رایج: خرید یک NFT به معنای خرید مالکیت اثر هنری اصلی یا حقوق کپی‌رایت آن نیست. در ۹۹% موارد، شما فقط یک توکن دیجیتال را خریداری کرده‌اید که حاوی یک لینک (URL) به اثر است و حق نمایش شخصی آن را دارید.

• چالش‌ها:

  • کلاهبرداری و جعل: هنرمندان زیادی دیده‌اند که آثارشان بدون اجازه و دانش آن‌ها به عنوان NFT ضرب (mint) و فروخته شده است. اثبات مالکیت و پایین آوردن (Take Down) این NFTها از پلتفرم‌ها فرآیندی طولانی و پرهزینه است.

  • حقوق Creator vs. Owner: چه کسی می‌تواند از اثر برای تولید محصولات مشتق شده (مثلاً چاپ روی تیشرت) استفاده کند؟ خالق اصلی یا مالک NFT؟ این موضوع باید به طور شفاف در قرارداد هوشمند یا توضیحات پروژه ذکر شود.

  • مشکل لینک‌های خارجی (IPFS): NFTها اغلب آثار را در فضای ذخیره‌سازی غیرمتمرکز مانند IPFS ذخیره می‌کنند. اما اگر کسی آن فایل را حذف یا تغییر دهد، مالک NFT با یک توکن بی‌ارزش روبرو می‌شود.

۲. چالش قراردادها و اعتماد (Smart Contract Vulnerabilities)

• قراردادهای هوشمند قانون هستند: در دنیای وب۳، کد قانون است. اما این کد ممکن است حاوی باگ یا clauses مخفی باشد.

• چالش‌ها:

  • حفره‌های امنیتی: یک باگ در قرارداد هوشمند می‌تواند منجر به سرقت تمام NFTهای یک مجموعه یا بلوکه شدن دارایی‌ها شود.

  • حقوق امتیازی (Royalties): بسیاری از پروژه‌ها برای خالقان، حق امتیاز (مثلاً ۱۰٪ از هر فروش ثانویه) در نظر می‌گیرند. اما این یک ویژگی اختیاری در قراردادهای هوشمند است و برخی پلتفرم‌ها از پرداخت آن خودداری می‌کنند، که باعث اختلاف بین خالق و پلتفرم می‌شود.

۳. چالش مالیاتی و نظارتی

• طبقه‌بندی نامشخص: قانونگذاران در کشورهای مختلف هنوز به اجماع نرسیده‌اند که NFT یک دارایی سرمایه‌ای (مثل سهام)، ملک، کالای کلکسیونی (مثل تمبر) یا یک ارز دیجیتال است. این طبقه‌بندی میزان و نوع مالیات دارد.

• چالش‌ها:

  • گزارش‌دهی: چگونه می‌توان سود و زیان حاصل از معاملات NFT که در کیف پول‌های ناشناس و در پلتفرم‌های غیرمتمرکز انجام می‌شود را ردیابی و گزارش کرد؟

  • قوانین بین‌المللی: یک NFT ممکن است توسط هنرمندی در کشور A، در پلتفرمی واقع در کشور B، به خریداری از کشور C فروخته شود. کدام کشور حق دارد بر این معامله مالیات وضع کند؟

۴. چالش کلاهبرداری و تقلب

• حوزه‌های خاکستری قانونی: بسیاری از روش‌های کلاهبرداری در NFT (مثل پامپ اند دامپ) اگر در بازارهای سنتی اتفاق بیفتد، clearly غیرقانونی است. اما اثبات آن در فضای ناشناس وب۳ و تحت قوانین فعلی بسیار سخت است.

• چالش‌ها:

  • نظارت: هیچ نهاد متمرکزی وجود ندارد که بتوان برای تحقیق به آن مراجعه کرد.

  • اجرا: حتی اگر در دادگاه پیروز شوید، اگر کلاهبردار ناشناس باشد یا در کشوری دیگر زندگی کند، اجرای حکم تقریباً غیرممکن است.

۵. چالش حریم خصوصی و داده‌ها

• شبه ناشناسی (Pseudonymity): اگرچه آدرس‌های کیف پول مستقیماً به هویت شما گره نخورده‌اند، اما تمام تراکنش‌های شما برای همیشه در بلاکچین公開 است.

• چالش: اگر کتی بتواند آدرس کیف پول شما را به هویت واقعی‌تان پیوند بزند، می‌تواند تمام تاریخچه مالی، دارایی‌ها و فعالیت‌های شما را ببیند که این یک چالش بزرگ حریم خصوصی است.

۶. چالش حقوق مصرف‌کننده

• “حالا خریدید، مال شماست” (As Is): خریدهای NFT اغلب بدون هیچ گونه تضمینی انجام می‌شوند.

• چالش‌ها:

  • عدم امکان استرداد (No Refund): اگر یک NFT تقلبی خریدید یا از خرید خود پشیمان شدید، هیچ راهی برای بازگشت پول وجود ندارد.

  • غیرقابل تضمین بودن آینده: پروژه‌ای که شما در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید ممکن است ناگهان رها شود (Rug Pull) و تیم توسعه ناپدید شود. در این صورت هیچکس مسئولیتی ندارد.

چالش‌های حقوقی NFT ناشی از فاصله بین فناوری پیشرو و قوانین سنتی و کند است. تا زمانی که دادگاه‌های مختلف در سراسر جهان پرونده‌های مربوطه را بررسی نکنند و قانونگذاران قوانین خاصی را تصویب نکنند، این چالش‌ها و ابهامات ادامه خواهد داشت.

راهکار برای کاربران: قبل از خرید یا سرمایه‌گذاری روی پروژه NFT، باید:

• تحقیق کامل (DYOR) انجام دهند.

• قرارداد هوشمند را بررسی کنند.

• حقوق اعطا شده توسط توکن را به دقت بخوانند.

• تنها با مبالغی که حاضرند از دست بدهند وارد این فضا شوند.

« با تشکر از وقتی که برای مطالعه این مطلب قرار دادید، شما می توانید با استفاده از قسمت نظرات سوالات حقوقی خود را مطرح کنید تا ما در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگو شما باشیم ».