دیوان عدالت اداری به عنوان یک قوه قضائیه و مستقل، وظیفه حل و فصل اختلافات مربوط به اعتراضات علیه اعمال اداری و قوانین دولتی را برعهده دارد.جهت رزرو وقت مشاوره با وکیل پایه یک دادگستری با شماره ۰۹۱۲۸۳۹۴۴۸۳ تماس حاصل فرمائید.
دیوان عدالت اداری چیست و چه وظایفی دارد؟
دیوان عدالت ادرای در اصل برای حفظ اصول عدالت و شفافیت در اداره‌کل کشور و بررسی شکایات مردم در قبال تصمیمات و اعمال دولتی تأسیس شده است.
در مواقعی که بین شهروندان و دولت اختلافاتی به وجود می آید، ستادی با عنوان دیوان عدالت اداری به عنوان یک واسطه برای حل این مسائل وارد عمل می شود. این نهاد تضمین کننده اعمال عدالت در روابط بین شهروندان و دولت است. دیوان عدالت اداری نقشی بسیار مهمی در تسریع رسیدگی به شکایات و اختلافات بین افراد و دولت می باشد. در این مقاله سعی می کنیم شما را با وظایف و نحوه انجام کار آشنا کنیم.
کار دیوان عدالت اداری چیست؟
در اکثر کشورها بر عهده حفظ اصول عدالت، شفافیت و نظام اداری سالم در دولت و ارائه حقوق و حفاظت از حقوق شهروندان می‌باشد. وظیفه به طور کلی به‌صورت زیر است:
- حل و فصل اختلافات: وظیفه حل و فصل اختلافات مربوط به اعتراضات و شکایات علیه تصمیمات و اعمال اداری را برعهده دارد. این اختلافات ممکن است مرتبط با تصمیمات دولتی، مقررات، اجرای قوانین و مسائل مشابه باشد.
- نظارت بر قوانین و اعمال اداری: می‌تواند نقض قوانین و مقررات توسط دولت یا نهادهای دولتی را بررسی کرده و اگر لازم باشد تصمیماتی را اتخاذ کند تا اصول قانونی رعایت شود.
- ارتقاء شفافیت و عدالت: این دیوان به وسیله تضمین اصول عدالت و شفافیت در دولت و ارائه حقوق مواطنان به اهداف عمده خود می‌رسد.
- تقویت نظام اداری: این دیوان می‌تواند بهبود نظام اداری کشور و افزایش بهره‌وری آن را تسهیل کند، زیرا ارائه تصمیمات معقولانه و قانونی می‌تواند به اصول بهینه‌سازی اداری کمک کند.
- تضمین حقوق شهروندی: باید حقوق شهروندان را تأمین کند و از تجاوز به حقوق آنها جلوگیری کند.
- ارائه تصمیمات عدالت‌محور: تصمیمات این دیوان بر اصول عدالت و حقوق شهروندان تأکید دارد و بر اساس مفاد قانونی اصولی اعطا می‌شوند.
دادنامه دیوان عدالت اداری چیست؟
دادنامه یک سند رسمی است که حاوی شکایت یا اعتراض از سوی شخص یا نهادی به تصمیمات یا اعمال اداری دولتی یا مقررات و قوانین مرتبط است. دادنامه به عنوان مستندی حقوقی برای آغاز یک دعوا در دیوان یا دیوان‌های قضائی دیگر استفاده می‌شود.
معمولا یک دادنامه باید شامل مواردی چون شناسایی اطلاعات طرف شاکی، توصیف دقیق شکایت، اسناد و مدارک، درخواست‌ها و دعاها و امضا می‌باشد.
بعد از تدوین و ارائه دادنامه به دیوان عدالت اداری، معمولا دیوان به بررسی و بررسی شکایت می‌پردازد و تصمیمات مربوطه را اعلام می‌کند. اطلاعات بیشتری در مورد نحوه تدوین و ارسال دادنامه به دیوان در قوانین و مقررات مربوط به هر کشور قابل دریافت است.
اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری چیست؟
اعاده دادرسی (تجدید نظر) به معنای مراجعه مجدد به دیوان به منظور بازنگری یا تغییر تصمیمی می‌باشد که گرفته شده است. این فرآیند به شکلی مشخص در قوانین و مقررات مربوط به دیوان عدالت اداری تعریف شده و به افراد و نهادها حق داراست تا در صورتی که از تصمیم داده شده توسط دیوان ناراضی باشند، درخواست اعاده دادرسی را ارائه کنند.
معمولا درخواست اعاده دادرسی باید بر اساس موارد مشخصی مثل وقوع خطای قانونی، اشتباه در تفسیر و اجرای قوانین، و یا مدارک جدید یا ادله مهم و جدید ارائه شود. افراد یا نهادها که از تصمیم دادگاه ناراضی هستند، باید این درخواست را در مدت زمان معینی به دیوان اعلام کنند. در ادامه، تصمیمی بر اساس این درخواست اتخاذ می‌کند که می‌تواند اعاده دادرسی معنی داشته باشد یا تصمیم اولیه را تایید کند. به تازگی شرایط جدید ثبت شکایت در دیوان عدالت اداری اعمال شده است.
دادخواست بدوی چیست؟
دادخواست بدوی یا دادخواست اولیه به درخواست شخص یا نهادی اشاره دارد که به عنوان شاکی یا ادعاکننده اولین گام در راهپیمایی حقوقی خود به دیوان عدالت اداری را بر می‌دارد. این دادخواست ابتدایی است که به دیوان ارائه می‌شود تا تصمیم‌گیری در مورد تخلف یا تصمیم اداری مورد اعتراض انجام شود.
دادخواست بدوی به عنوان نخستین مرحله در فرآیند قانونی برای حل اختلافات مرتبط با تصمیمات و اعمال اداری تعریف می‌شود و باید شامل اطلاعات مهمی مثل شناسایی اطلاعات طرف شاکی، توصیف دقیق شکایت، اسناد و مدارک، درخواست‌ها و دعاها و امضا باشد. شما می توانید برای انجام این کار از موسسه حقوقی و داوری معتبر کمک بگیرید.
منظور از وقت نظارت چیست؟
در این قسمت متوجه میشویم که منظور از وقت نظارت چیست. وقت نظارت به معنای مدت زمانی است که باید از طرفی برای ارائه دادخواست یا درخواست اعاده دادرسی در این دیوان رعایت شود. مدت زمانی که برای ارائه درخواست اعلام می‌شود، به عنوان وقت نظارت شناخته می‌شود.
وقت نظارت می‌تواند مهم باشد چرا که درخواست‌ها و شکایات به دیوان عدالت اداری باید در مدت زمان مشخصی از تاریخ وقوع تصمیمات یا اعمال اداری ارائه شود. اگر درخواست در وقت نظارت ارائه نشود، ممکن است توسط دیوان رد شود و افراد حق رسیدگی به شکایت خود را از دست بدهند.
- کتب منتشر شدهٔ در خصوص دیوان عدالت اداری
- صلاحیت دیوان عدالت اداری در آرای دیوان عالی کشور
- رویه قضایی در شعب (دفتر نخست)
- رویه قضایی در شعب (دفتر دوم) – نشر جنگل
- مجموعه آرای هیئت عمومی سال ۱۳۸۹
- مجموعه مقالات همایش : صلاحیت قضایی و دادرسی اداری
- مجموعه آرای هیئت عمومی سال ۱۳۸۰ الی نیمه اول سال ۱۳۸۸(جلد اول آرا ابطالی)
- مجموعه آرای هیئت عمومی از ابتدای سال ۱۳۸۰ تا نیمه اول سال ۱۳۸۸ (جلد دوم – آرای وحدت رویه)
- شرح و تحلیل قانون
- قانون دیوان عدالت اداری
- قانون دیوان عدالت اداری (مصوب ۱۳۹۲)
شرایط شاکی
چنانچه شاکی شخصی است که مدعی تضییع حق خود است، می‌تواند هریک از افراد مردم باشد، اما دستگاه‌های دولتی یا دولت نمی‌توانند شاکی باشند.
اگر شاکی مدعی است مصوبه‌ای از مصوبات دولت خلاف قانون است لازم نیست ذی‌نفع باشد. هرکس می‌تواند از دیوان عدالت اداری درخواست کند که مصوبه خلاف قانون را ابطال کند.
شرایط طرف شکایت
طرف شکایت باید حتما واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات و شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها باشد؛ بنابراین شکایت علیه بخش خصوصی در دیوان عدالت اداری قابل پذیرش نیست.
نحوه صدور حکم
طبق قانون در صورتی که تصمیمات و اقدامات موضوع شکایت، موجب تضییع حقوق اشخاص شده باشد، شعبه رسیدگی‌کننده، حکم بر نقض رأی یا لغو اثر از تصمیم و اقدام مورد شکایت یا الزام طرف شکایت به اعاده حقوق تضییع‌شده، صادر می‌کند.
– هیئت عمومی و تخصصی
وظایف هیئت عمومی دیوان شامل رسیدگی به شکایات اشخاص حقیقی و حقوقی از آیین‌نامه‌ها و سایر نظامات و مقررات دولتی و شهرداری‌ها از حیث مخالفت مدلول آنها با قانون یا عدم صلاحیت مرجع تصویب‌کننده نظامات مذکور یا تجاوز و سواستفاده از اختیارات یا تخلف در اجرا قوانین و مقررات یا خودداری از انجام وظایفی که موجب تضییع حقوق اشخاص می‌شود وظیفه دیگر این هیئت صدور رأی وحدت رویه و صدور رأی ایجاد رویه است.
اموری که در صلاحیت هیئت عمومی دیوان عدالت اداری است، ابتدا به هیئت‌های تخصصی مرکب از حداقل ۱۵ نفر از قضات دیوان ارجاع می‌شود. تصمیمات هیئت‌های تخصصی بلافاصله به اطلاع قضات دیوان می‌رسد.
آرای هیئت‌های تخصصی و هیئت عمومی در ابطال و عدم ابطال مصوبات، در رسیدگی و تصمیم‌گیری مراجع قضایی و اداری، معتبر و ملاک عمل است.
هیئت عمومی دیوان عدالت اداری با ابطال مصوبات مغایر با قانون اساسی در آراء متعدد به حراست از حاکمیت قانونی اساسی بر قوه مجریه می‌پردازد.
در حقیقت، انطباق مقررات دولتی با قانون اساسی و تلاش دیوان در اجرایی‌سازی اصل حاکمیت قانون اساسی در مصوبات اداری به عنوان یکی از شیوه‌های محدودیت و مهار قدرت، موجبات پیاده‌سازی حقوق بنیادین قانون اساسی را فراهم می‌کند.
تجدیدنظر
کلیه آراء شعب بدوی دیوان به درخواست یکی از طرفین، قابل تجدیدنظرخواهی در شعب تجدیدنظر است.
در صورت شکایت مجدد شاکی به رأی صادره، طبق روال قانونی در قانون دیوان عدالت اداری عمل خواهد شد.
شکایات و اعتراضات اشخاص حقیقی و حقوقی از آراء و تصمیمات مراجع اختصاصی اداری که در صلاحیت دیوان قرار دارند مستقیماً در شعب تجدیدنظر مطرح و رسیدگی می‌شوند و سایر شکایات و اعتراضات در شعب بدوی رسیدگی می‌شود.
همچنین در مورد احکام قطعی به جهات قانونی مذکور در قانون دیوان عدالت اداری می‌توان درخواست اعاده دادرسی مطرح کرد.
– الزام شخص یا مرجع محکوم در دیوان عدالت اداری به اجرای حکم
پس از صدور حکم و قطعیت آن، شخص یا مرجع اداری محکوم شده در دیوان عدالت اداری علاوه بر اجرای حکم، مکلف است در موارد مشابهی که با حکم صادره وحدت موضوع دارد، مفاد حکم صادره دیوان را در تصمیمات و اقدامات بعدی خود نیز رعایت کند، مشروط بر اینکه با تشخیص رئیس دیوان، رأی معارض قطعی با آن، توسط همان شعبه یا شعب دیگر صادر نشده باشد.
– اجرای احکام
کلیه اشخاص و مراجع مذکور در ماده (۱۰) قانون دیوان عدالت اداری مکلف هستند آرا دیوان را پس از ابلاغ به فوریت اجرا کنند.
شعبه دیوان پس از صدور رأی آن را به طرفین ابلاغ می‌کند و محکوم‌علیه باید ظرف مهلت قانونی، نسبت به اجرای کامل رأی یا جلب رضایت محکوم‌له اقدام و نتیجه را به شعبه صادرکننده حکم قطعی اعلام کند، در غیر این صورت، با درخواست محکوم‌له پرونده به واحد اجرای احکام ارسال می‌شود.
در مواردی که به تشخیص رئیس دیوان اجرای حکم مستلزم عملیات اجرایی باشد، پرونده جهت اجرا به واحد اجرای احکام ارسال می‌شود.
دستگاه‌های اجرایی مکلفند ظرف ۱۵ روز پس از انتشار رأی در روزنامه رسمی یا مهلتی که حسب مورد توسط رئیس دیوان تعیین می‌شود (حداکثر سه ماه)، مفاد رأی را اجرا یا به واحدهای تابعه جهت اجرا، ابلاغ و نتیجه را به واحد اجرای احکام اعلام کنند.
واحد اجرای احکام دیوان موظف است اقدامات لازم را جهت اجرای احکام انجام دهد و در صورت استنکاف محکوم‌علیه از اجرای حکم قطعی، مراتب را به رئیس دیوان گزارش دهد تا ترتیبات قانونی را اعمال کنند.
رسیدگی به اعتراضات از تصمیمات و اقدامات دولت و ماموران دولتی
بند اول از ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری ، رسیدگی به شکایات ، تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی (شهروندان ) و اشخاص حقوقی حقوق خصوصی ( مانند شرکت های خصوصی ) از تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی از جمله وزارتخانه ها و سازمان ها و مؤسسات و شرکت های دولتی و شهرداری ها و سازمان تأمین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و مؤسسات وابسته به آنها را جزء وظایف دیوان عدالت داری محسوب نموده است . علاوه بر این ، تصمیمات و اقدامات مأموران یا کارمندان این واحدها در امور راجع به وظایف آنها نیز در صلاحیت است و می توان در این خصوص اقدام به پیگیری شکایت نمود .
رسیدگی به اعتراضات از آراء مراجع شبه قضایی
به مراجعی که زیر مجموعه قوه مجریه تشکیل می شوند و در مواردی حکم صادر می کنند ” مراجع شبه قضایی ” گفته می شود . در صورتی که این مراجع و هیات ها آرائی صادر کنند و اشخاص نسبت به آنها اعتراضی داشته باشند ، می توانند به دیوان اعتراض نمایند . به موجب بند دوم ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری ، رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آراء و تصمیمات قطعی مراجع شبه قضایی همچون هیأت های رسیدگی به تخلفات اداری ، کمیسیون‌های مالیاتی ، هیأت حل اختلاف کارگر و کارفرما ، کمیسیون موضوع ماده ۱۰۰ قانون شهرداری ها از جمله وظایف دیوان عدالت اداری است . مهلت اعتراض به آراء مراجع شبه قضایی برای اشخاص ساکن ایران سه ماه از تاریخ ابلاغ رای است . برای آشنایی با سامانه پاسخگویی دیوان عدالت اداری کلیک کنید .
رسیدگی به شکایات استخدامی علیه دولت
علاوه بر موراد مذکور ، دیوان عدالت اداری مرجعی عام برای رسیدگی به شکایات استخدامی علیه دولت است . به موجب بند سوم ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری ، رسیدگی به شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و مؤسسات مذکور در بند ۱ ماده ۱۰ ، از حیث تضییع حقوق استخدامی شان ، در صلاحیت دیوان عدالت اداری است .
رسیدگی به اعتراضات از مقررات دولتی
به موجب ماده ۱۲ قانون ، رسیدگی به اعتراضات اشخاص حقیقی و حقوقی از مقرراتی که دولت تصویب کرده است در صلاحیت است . بنابراین ماده ، ” رسیدگی به شکایات ، تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از آیین نامه ها و سایر نظامات و مقررات دولتی و شهرداری ها و مؤسسات عمومی غیر دولتی در مواردی که مقررات مذکور به علت مغایرت با شرع یا قانون و یا عدم صلاحیت مرجع مربوط یا تجاوز یا سوء استفاده از اختیارات یا تخلف در اجرای قوانین و مقررات یا خودداری از انجام وظایفی که موجب تضییع حقوق اشخاص می‌شود ، جزء وظایف دیوان عدالت اداری است وهرشخصی می تواند ابطال مقررات دولتی مغایر با شرع یا قانون را بخواهد .